Een zilvergrijze mistlaag (met hier en daar een kale plek) lag boven het multiplexpluche toen wij ons filmminnend achterwerk lieten neerdalen voor “Groenten Uit Balen”. Een omfloerste manier om te zeggen dat het publiek opvallend veel gerimpelde medemensen telde, en dat de hostessen achteraf ongetwijfeld een valse tand of drie tussen de neergevallen popcornvlokken hebben gevonden. Die invasie van zestigplussers is niet toevallig: “Groenten Uit Balen” groeide sinds zijn première in 1972 uit tot het populairste Vlaamse toneelstuk ooit (het werd in onze contreien meer dan duizend keer opgevoerd) en de BRT zond in 1983 een bewerkte televisieversie uit op hun toen ook al met Vlaamse fictie bevolkte zondagavond.

Auteur Walter van den Broeck baseerde zijn toneelstuk op waargebeurde feiten die hij – als getuige aan de zijlijn – zelf meemaakte. In januari 1971 breekt in de zinkfabriek Vieille Montagne in Balen een staking uit onder de arbeiders. Nadat onderhandelingen tussen de vakbond en de bedrijfsleiders niets uithalen, leggen zowat 1500 arbeiders het werk neer. Hun doel: een loonsverhoging van tien frank per uur, net zoals hun collega’s in Luik die hebben gekregen. De staking is niet door de vakbonden erkend, wat betekent dat de stakers geen premie krijgen. En dat zorgt bij heel wat gezinnen in de buurt voor financiële problemen. Toch houden de stakers het negen weken vol, en doet de directie uiteindelijk toegevingen. Van den Broeck doet deze staking haarfijn uit de doeken, en heeft eveneens aandacht voor de steun die de staking kreeg van de studenten van de mei 1968-generatie, al was die steun niet bij alle arbeiders even geliefd. Van den Broeck schrijft vanuit het oogpunt van de arbeiders (de fabrieksdirectie komt nauwelijks aan bod) en raakt dan ook een gevoelige snaar bij de mensen uit Balen en de Kempen wanneer in januari 1972 – exact een jaar na het begin van de staking - zijn stuk voor de eerste keer wordt opgevoerd. En later bij de rest van het Vlaamse vlakke land, daar “Groenten Uit Balen” populair blijft en nog steeds regelmatig wordt opgevoerd in het Vlaamse (amateur)theaterlandschap. Bovendien heeft het zelfs niet eens aan relevantie ingeboet: vandaag de dag wordt er dan wel niet gestaakt om tien frank, maar voor andere (financiële) rechten en plichten. Of hoe Van den Broeck zonder hij dat destijds wellicht besefte zich meteen auteur van een tijdloos stuk mag noemen.

De filmversie van “Groenten Uit Balen” (Van den Broek schreef samen met Guido van Meir het scenario) blijft opvallend trouw aan de brontekst. Toch is de film meer dan verfilmd toneel geworden: meer zelfs, als je vooraf niet weet dat dit oorspronkelijk een toneelstuk was, zal je het uit deze film niet kunnen afleiden. Regisseur Frank Van Mechelen (die naast heel wat tv-werk ook “De Indringer” en “De Hel Van Tanger” regisseerde) trekt het verhaal immers open door een paar accenten te verleggen en het personage van Germaine Debruycker (met verve vertolkt door Evelien Bosmans trouwens) meer op het voorplan te plaatsen. Waardoor “Groenten Uit Balen” anno 2011 meer is geworden dan een gesloten woonkamer-/fabrieksrefterdrama.

We volgen de staking in Vieille Montagne vooral door de ogen van het gezin Debruycker, meer bepaald daar die van arbeider Jan (Stany Crets), zijn vrouw Clara (Tiny Bertels), zijn achttienjarige dochter Germaine en zijn gepensioneerde vader (Michel Van Dousselaere). Clara is huisvrouw, Germaine werkt aan de kassa van de plaatselijke GB. Dat Germaine meer wil dan een toekomst in Balen is duidelijk: ze beschouwt de arbeiderswoning van haar ouders als een krot, en droomt stiekem van een meer avontuurlijke toekomst zoals die van haar vriendin (Clara Cleymans) die aanpapt met een truckchauffeur uit Liverpool. Al ziet haar toekomst er op slag een stuk avontuurlijker uit als een nachtje vleselijke gymanstiek met student Luc (Bart Hollanders) uitmondt in een ongewenste zwangerschap. En die is helemaal niet naar de zin van papa Jan, die het door de staking al moeilijk heeft om de eindjes aan elkaar te knopen en niet eens de hypotheek kan betalen.

Van Mechelen doet zijn best om de filmversie van “Groenten Uit Balen” op temperatuur te houden, maar slaagt daar helaas niet in. Tegen het enthousiasme van de cast valt weinig in te brengen (ook Lucas Van den Eynde is goed gecast als initiatiefnemer van de staking), maar na een tijd begint het allemaal wat te 'slepen': een erg grote spanningsboog is er niet, en je raakt niet echt betrokken bij de problemen van de personages, daar alle dramatiek (te) vlot wordt gecounterd door ontlading schenkende humor en het een en ander iets te geforceerd op het goed gevoel mikt. Wat op zich uiteraard geen slechte zaak is, maar het zorgt er wel voor dat de dramatische gevolgen van de staking toch niet volledig tot op het bot worden gefileerd. Gelukkig verhindert dat niet dat de echt sterke scènes er staan: een vader-dochterconfrontatie tussen Crets en Bosmans is zelfs ongemeen sterk in beeld gebracht. Wat het dubbel jammer maakt dat Van Mechelen af en toe zijn toevlucht zoekt tot het BV-landschap (de cameo van Natalia) om tot de grootste gemene publieksdeler te komen.

Bovendien loopt Van Mechelen geregeld spaak in de pruiken en valse snorren en kan hij het karikaturale niet altijd omzeilen (Koen De Bouw en Veerle Dobbelaere wanen zich precies op de set van een amateurtoneelgezelschap en leggen er hun bourgeoisie-uitvergroting wel heel dik op). Ook de overdreven dramatische soundtrack doet de film geen goed, maar daar tegenover staat wel een uitmuntend production design waardoor je je echt in 1971 waant: de oude bioscoop is om te zoenen (of toch minstens om in te lijsten) en ook de fans van televisieantennes en ronde Joepie-stickers gaan walhalla-tijden tegemoet in deze brok Kempense/Vlaamse nostalgie.