Noord tegen zuid. Blauw tegen grijs. Zouden de Amerikanen echt zo zot zijn om hun statenplan nog eens richting burgeroorlog te stuwen? Het is een vraag die Britse doordouwer Alex Garland niet stelt, maar wel beantwoordt. Al is het ditmaal niet zozeer noord tegen zuid, maar de door de president gedreven Loyalistische Staten tegen de Western Forces, de Florida Alliance en het New People’s Army.

Net zoals Nicholas Meyer destijds in 1983 in The Day After liet doorschemeren dat het ooit wel eens verkeerd kon aflopen met alle atoombommerij die de wereld in zijn greep had – en heeft – toont Garland hoe interne onenigheid en populistisch gezeik de vredesbalans zelfs in het Vrije Westen volledig kunnen laten inzakken, zonder dat daar zelfs vijanden van over de grens aan te pas komen. Onmogelijk, hoor je nu te denken en te hopen, maar een blik op de bestorming van het Capitool in januari 2021 doet je misschien neigen om de on tussen haakjes te zetten.

Garland houdt zich in Civil War niet bezig met het hoe en waarom van de burgeroorlog die hij ensceneert. De Amerikanen zijn in oorlog met elkaar, punt. Dat kan zowel volgende week als binnen vijf jaar zijn. En dat leidt tot heel wat beestigheden en dode mensen. De zombieteneur van het door Garland geschreven 28 Days Later blijkt zowaar niet veraf. Hij toont het verhaal niet vanuit het standpunt van militairen, politici of vluchtelingen, maar door de lens van journalisten die alles beeldhongeriggeil registreren en zich intussen een weg banen naar Washington D.C. in de hoop er de president te kunnen interviewen.

Garland mag dan geen duiding geven of standpunt innemen, toch is het vrij duidelijk dat de als gladde kwal geportretteerde natievader best wel eens de grote aanstoker zou kunnen zijn. De weg naar discussie, controverse en polemiek ligt dus wagenwijd open. Goed nieuws voor wie die paden wil betreden. Puur filmisch gezien biedt Civil War in elk geval ook voldoende stof tot nakaarten met een vaak bevreemdende mix tussen stilte en lawaai en tussen bewegende en stilstaande beelden.

Het heeft allemaal wat weg van een als road movie verpakte collage van minifilms met elk een eigen toon en ritme, daarbij contemplatieve dialogen afwisselend met potente oorlogsactie. En dat zonder te besparen op wakkerschudgruwelscènes. Civil War lijkt eerder een freewheelend experiment in plaats van een strak geschreven rechtlijnige commerciële hitfilm. Alleen daarom al – of misschien vooral daarom – is dit een hypnotiserende kijkbrok. De cast is evenzeer geïnspireerd: Kirsten Dunst is fenomenaal ingetogen als geharde oorlogsfotografe, Cailee Spaeny (zonder Priscilla-pruik) werkt zichzelf in de kijker als ambitieuze discipel en Wagner Moura zet zijn tanden in een succulente rol die in de jaren tachtig eerder al door onder andere Nick Nolte, Mel Gibson en James Woods werd ingevuld. Kers op de zintuigentaart: een verrassend frisse liedjeskeuze met onder meer sleuteltracks van Silver Apples, Suicide en De La Soul die de beeldenstorm voorzien van een nog diepere poëzie.

Civil War mag het vertrouwen in de mensheid dan wel een knauw geven, het geloof in succulente cinematografiek blijft netjes overeind met deze prent die even venijnig, schoon als tragisch is.