Het oeuvre en de ideeën van de in 1982 overleden science fiction/cyberpunk auteur Philip K. Dick zijn al in alle soorten en maten verfilmd. Soms met onderscheiding (Blade Runner, Minority Report), soms met hilarische gevolgen (Total Recall), meer dan eens ondermaats (Paycheck, Impostor, Next). Met de komst van A Scanner Darkly mogen we nu ook spreken van een ronduit bizarre adaptatie. Richard Linklater koos voor de verfilming van de roman uit 1977 immers voor een 'rotoscope'-aanpak. De film werd eerst opgenomen met echte acteurs/actrices en die werden achteraf (samen met alle achtergronden, decors, props etc.) met de computer overtekend. Je zit m.a.w. nog steeds naar een herkenbare Keanu Reeves te kijken, al gaat hij wel schuil onder een animatielaag.

Rotoscoping wordt al gebruikt in de cinema sinds het onstaan van de animatiekunst (de broers Fleischer die bekend werden met Betty Boop en Popeye staan als grondleggers geboekstaafd), maar het effect is slechts zelden zo zichtbaar. Meestal wordt het enkel gebruikt voor effecten in de achtergrond of langs de zijlijn. Linklater paste het procédé al eerder toe in Waking Life (2001). Het experiment was toen geen onverdeeld succes, maar blijkbaar wel voor herhaling vatbaar. In dit drugsdrama is het experiment in elk geval op zijn plaats. Wat zeker niet wil zeggen dat iedereen het zal appreciëren: je zit immers anderhalf uur naar een kruising te kijken van een waterverfschilderij en een bewegend stripverhaal.

A Scanner Darkly is gebaseerd op Dicks eigen drugsverslaving. Iedereen met een boon voor pakweg Fear And Loathing In Las Vegas of Requiem For A Dream zal ongetwijfeld met veel belangstelling dit schijfje in de dvd-speler schuiven. Het is trouwens al vanaf het prille begin duidelijk dat we met dit filmpje een freaky imperium binnenwandelen: een man krabt wild in zijn haardos waar grote kevers in ronddwalen. In de nabije toekomst is 20 % van de wereldbevolking verslaafd aan de hallucinerende drug Substance D. De overheid wil dit probleem de kop indrukken, en ziet daarbij niet op een surveillancetruukje meer of min. De undercoveragenten die ze daarvoor gebruiken zijn nog dieper ingebed in hun dubbelrol dan Sonny Crockett en Ricardo Tubbs, dus het is met andere woorden heel 'nto deep'. Een van hen is Bob Arctor (Keanu Reeves) die de opdracht heeft gekregen om te infiltreren in een diehard groepje gebruikers en dealers. Probleem is dat Arctor eveneens verslaafd is geraakt aan Substance D, een feit dat hij dan weer verborgen moet proberen houden voor zijn superieuren. Arctor zit algauw tot over zijn oren in de problemen, en weet niet meer welke van zijn persoonlijkheden de bovenhand aan het nemen is. Zeker niet als hij de opdracht krijgt om zichzelf te schaduwen.

Het verhaal is op z'n zachtst gezegd verwarrend, en als kijker hou je er best je actieve hersencellen bij. Alhoewel de film op andere momenten heel wat weggeeft van een slacker-komedie (nog steeds het favoriete genre van Linklater) waarin vooral veel 'gepraat en gehangen' wordt. De rotoscopetechniek is eigenlijk best mooi, al leidt het grotendeels af van de dialogen en de verhaalontwikkeling. De manier waarop de undercoveragenten hun identiteit verstoppen bv. is een mooie visuele vondst. Ze veranderen continu van gezicht/kleding en je ziet dus infeite niets meer dan een voortdurend morfend individu.A Scanner Darkly kruipt nooit echt volledig onder de huid, tenzij je misschien een boon hebt voor het universum van Philip K. Dick of tenzij je als animatiegoeroe een kick krijgt van de goodies op het scherm. Maar ergens kunnen we ons niet van het gevoel ontdoen dat deze film vooral scoort dankzij de animatieaanpak: we zouden niet al onze films zo willen zien, maar Linklater zorgt ervast voor dat je gefascineerd blijft kijken, of het verhaal je nu intrigeert of niet. Je bent hoe dan ook een tijdje zoet met de driedubbele thematiek (overheidsgecontroleerde surveillance, dubbele identiteiten, drugspsychoses).

De extra's schieten uit de startblokken met een commentaartrack waarop nogal wat volk te horen is : Keanu Reeves zoekt reeds na de introductie de noorderzon op, Richard Linklater, producent Tommy Pallotta, Dick-historicus Jonathan Letem en Dicks dochter Isa Hackett zitten de informatieve maar vrij droge rit uit. Daarnaast zijn er twee korte documentaires: 'One Summer In Austin' concentreert zich op de onstaansgeschiedenis van de film. We zien archiefmateriaal van Philip K. Dick (die zich geschaduwd voelde door de Nixon-regering), en de docu concentreert zich grotendeels op de thematiek van het boek en de film. Er passeren ook heel wat setbeelden de revue. 'The Weight Of The Line: Animation Tales' biedt gedurende twintig minuten een heel interessante kijk op de gebruikte animatietechnieken. En die zijn heus wel geen kattenpis, want het duurde maar liefst 18 maand om de volledige over te zetten naar animatievorm.

Geen film voor het grote publiek deze A Scanner Darkly, maar wel een filmpje dat zich ongetwijfeld spinnend gaat nestelen in het grote nest van de fijnproeverige cultcinema.