Aangezien remakes of herinterpretaties van bekende titels of franchises nog steeds per lopende meter van de al even lopende band komen rollen, hoeft het niet te verwonderen dat Dune nog eens wordt opgerakeld. Al was het maar omdat Frank Herberts generatieoverschrijdende klassieke roman uit 1965 eigenlijk nog geen verfilming heeft gehad die het boek echt kon vatten.

Eigenlijk hoeft het niet te verbazen dat Denis Villeneuve zich over Dune heeft gebogen. De Canadees evolueerde van arthousecineast naar blockbusterregisseur die na de vrij rechtlijnige actieopstapjes Prisoners en Sicario resoluut koos voor kunstzinnige en grootschalige sciencefictionprojecten. Met als resultaat de commercieel ogende maar eigenlijk heel eigenzinnig zijnde Arrival en Blade Runner 2049 - voor de een meesterwerken van het zuiverste water en voor de ander pedant moddergeneuzel.

Ook Dune werpt de perceptie op een universumdoorklievend popcornspektakel te zijn, maar het is in de eerste plaats een visionair werkstuk van een cineast die meer bezig is met de kunstkant van zijn metier dan met de entertainmentswaarde ervan. Het spektakel komt in de eerste plaats uit de cinematografische gravitas en niet zozeer omdat je inhoudelijk in de ban zal zijn van het soms troebele verhaal. Al is Dune waarschijnlijk niet het gemakkelijkste boek om te verfilmen, zeker niet als je de vele lagen wil behouden.

De plot in een kastanjebolster: ergens in de verre, verre toekomst - het jaar 10191 om precies te zijn - speelt er zich op de woestijnplaneet Arrakis een door een lepe keizer georkestreerde machtsstrijd af tussen de adellijke familie Atreides en hun tegenstanders, de Harkonnen. Gegeerd goed in die strijd: de heerschappij over de op Arrakis overvloedig aanwezig zijnde spice, een soort superdrug die onder andere interplanetair reizen en gedachtencontrole mogelijk maakt. Of zoals Baron Harkonnen het zegt: he who controls the spice, controls the universe.

Villeneuve - een zelfverklaard fan van het boek - stort zich vol overgave op zijn verfilming van Dune met zoveel mogelijk opnames op echte locaties en zoveel mogelijk logistiek echt filmwerk om het allemaal levensecht te laten ogen. Studiowerk gebeurde in opnamestudio’s in Budapest, en daarnaast trok Villeneuve met zijn cast en crew naar Jordanië, Noorwegen, Abu Dhabi, Slovakije en Oostenrijk om de geest van Herberts roman te vatten. Of toch de helft daarvan: Herberts omvangrijke boek laat zich nogal moeilijk vatten binnen de contouren van een film met normale speelduur - David Lynch kan ervan meespreken - en dus nam Villeneuve een optie op twee films. Logisch, want studio’s zien er vaak geen graten in om populaire franchiseverhalen in stukken te hakken om ze op zijn minst twee keer langs de kassa te laten passeren. Alleen heeft Villeneuve nog geen officieel groen licht gekregen voor de verfilming van de tweede helft van Herberts roman: Warner Bros wacht eerst nog even de box office af vooraleer te beslissen de sequel het levenslicht te gunnen. Weet dus dat je met Dune eigenlijk maar een half verhaal te zien krijgt met een open einde en dat je nog niet weet wanneer je daadwerkelijk het eventuele Dune Part 2 kan binnenlepelen. Maar dat kan dus eigenlijk ten vroegste pas binnen drie of vier jaar zijn.

Net als Lynch in 1984 wist Villeneuve een gevarieerde bekende koppen-cast bij elkaar te krijgen. Op het voorplan: Timothée Chalamet, Rebecca Ferguson, Oscar Isaac, Josh Brolin, Stellan Skarsgard, Dave Bautista, Zendaya, Charlotte Rampling, Jason Momoa en Javier Bardem. In de Lynch-versie corresponderen deze namen met Kyle MacLachlan, Francesca Annis, Jürgen Prochnow, Patrick Stewart, Kenneth McMillan, Paul Smith, Sean Young, Sian Phillips en Everett McGill. Meteen de enige vergelijking tussen beide films die hier wordt geponeerd. Eigenlijk valt er voor de rest maar weinig te vergelijken: andere tijden, andere aanpak, andere klemtonen … een heel ander filmkneedproces eigenlijk want in tegenstelling tot Lynch was Villeneuve wel zand … excuus, sant in eigen land.

Dune Part 1 is een exuberant en - zeker in het eerste uur - traag manoeuvrerend spektakel waarin de visuele en auditieve verrassingen de aandacht opeisen en vasthouden. Genoeg staaltjes van verbluffende filmdynamiek dus om te voelen dat er een op zijn zachtst gezegd meer dan begenadigd cineast aan het werk is. De plotmachinaties verlopen niet altijd op het scherpst van de snee. Zelfs op twee uur en een half houdt het scenario niet altijd steek en Villeneuve slaagt er niet altijd in de urgentie te vinden die hij nastreeft.

Ergens valt zelfs niet te ontkennen dat Herberts woestijnplaneetstrijd gelijkenissen vertoont met dat ander sterrenstelsel ver, ver weg. Wat niet hoeft te verbazen, daar George Lucas zich destijds ook wel zal hebben laten beïnvloeden door Herberts magnum opus. Dus ja, wars van alle beheerste filmesthetiek kan je Dune ook gewoon proberen bekijken als een soundscapebombastversie van Star Wars, zij het zonder wookies of andere gekke beesten. En - al dan niet helaas - ook zonder de leut en het vertier. May The Spice Be With You.