De vraag die op vele lippen brandde toen Dune vorig najaar zijn door COVID-19 uitgestelde bioscooprelease kreeg: komt dat vervolg er wel? Want een einde heeft Dune niet, wel een gecamoufleerde ‘wordt vervolgd’-kaart net voor de eindgeneriek. Een vraag die intussen bevestigend is beantwoord: regisseur Denis Villeneuve gaat wel degelijk verder met dezelfde cast voor wat dan Dune Part 2 zal worden. En er is zelfs al een geprojecteerde releasedatum ook: oktober 2023. Veraf en dichtbij tegelijkertijd: tijd, het is een raar beest.

Denis Villeneuve leek de juiste man op de juiste plaats om zich over een nieuwe verfilming van Frank Herberts generatieoverschrijdende klassieke roman uit 1965 te buigen. De Canadees evolueerde van arthousecineast naar blockbusterregisseur die na de vrij rechtlijnige actieopstapjes Prisoners en Sicario resoluut koos voor kunstzinnige en grootschalige sciencefictionprojecten. Met als resultaat de commercieel ogende maar eigenlijk heel eigenzinnig zijnde Arrival en Blade Runner 2049 - voor de een meesterwerken van het zuiverste water en voor de ander pedant moddergeneuzel.

Ook Dune werpt de perceptie op een universumdoorklievend popcornspektakel te zijn, maar het is in de eerste plaats een visionair werkstuk van een cineast die meer bezig is met de kunstkant van zijn metier dan met de entertainmentswaarde ervan. Het spektakel komt in de eerste plaats uit de cinematografische gravitas en niet zozeer omdat je inhoudelijk in de ban zal zijn van het soms troebele verhaal. Al is Dune waarschijnlijk niet het gemakkelijkste boek om te verfilmen, zeker niet als je de vele lagen wil behouden.

De plot in een kastanjebolster: ergens in de verre, verre toekomst - het jaar 10191 om precies te zijn - speelt er zich op de woestijnplaneet Arrakis een door een lepe keizer georkestreerde machtsstrijd af tussen de adellijke familie Atreides en hun tegenstanders, de Harkonnen. Gegeerd goed in die strijd: de heerschappij over de op Arrakis overvloedig aanwezig zijnde spice, een soort superdrug die onder andere interplanetair reizen en gedachtencontrole mogelijk maakt. Of zoals Baron Harkonnen het zegt: “he who controls the spice, controls the universe”.

Villeneuve - een zelfverklaard fan van het boek - stort zich vol overgave op zijn verfilming van Dune met zoveel mogelijk opnames op echte locaties en zoveel mogelijk logistiek echt filmwerk om het allemaal levensecht te laten ogen. Studiowerk gebeurde in opnamestudio’s in Budapest, en daarnaast trok Villeneuve met zijn cast en crew naar Jordanië, Noorwegen, Abu Dhabi, Slovakije en Oostenrijk om de geest van Herberts roman te vatten. Of toch de helft daarvan: Herberts omvangrijke boek laat zich nogal moeilijk vatten binnen de contouren van een film met normale speelduur - David Lynch kan ervan meespreken - en dus nam Villeneuve een optie op twee films. Logisch, want studio’s zien er vaak geen graten in om populaire franchiseverhalen in stukken te hakken om ze op zijn minst twee keer langs de kassa te laten passeren.

Net als Lynch in 1984 wist Villeneuve een gevarieerde bekende koppen-cast bij elkaar te krijgen. Op het voorplan: Timothée Chalamet, Rebecca Ferguson, Oscar Isaac, Josh Brolin, Stellan Skarsgard, Dave Bautista, Zendaya, Charlotte Rampling, Jason Momoa en Javier Bardem. In de Lynchversie corresponderen deze namen met Kyle MacLachlan, Francesca Annis, Jürgen Prochnow, Patrick Stewart, Kenneth McMillan, Paul Smith, Sean Young, Sian Phillips en Everett McGill. Meteen de enige vergelijking tussen beide films die hier wordt geponeerd. Eigenlijk valt er voor de rest maar weinig te vergelijken: andere tijden, andere aanpak, andere klemtonen … een heel ander filmkneedproces eigenlijk want in tegenstelling tot Lynch was Villeneuve wel zand … excuus, sant in eigen land.

Dune Part 1 is een exuberant en - zeker in het eerste uur - traag manoeuvrerend spektakel waarin de visuele en auditieve verrassingen de aandacht opeisen en vasthouden. Genoeg staaltjes van verbluffende filmdynamiek dus om te voelen dat er een op zijn zachtst gezegd meer dan begenadigd cineast aan het werk is. De plotmachinaties verlopen niet altijd op het scherpst van de snee. Zelfs op twee uur en een half houdt het scenario niet altijd steek en Villeneuve slaagt er niet altijd in de urgentie te vinden die hij nastreeft.

Ergens valt zelfs niet te ontkennen dat Herberts woestijnplaneetstrijd gelijkenissen vertoont met dat ander sterrenstelsel ver, ver weg. Wat niet hoeft te verbazen, daar George Lucas zich destijds ook wel zal hebben laten beïnvloeden door Herberts magnum opus. Dus ja, wars van alle beheerste filmesthetiek kan je Dune ook gewoon proberen bekijken als een soundscapebombastversie van Star Wars, zij het zonder wookies of andere gekke beesten. En - al dan niet helaas - ook zonder de leut en het vertier. May The Spice Be With You.

Wie (veel) meer wil weten over het productieproces van Dune doet er goed aan om na de twee en een half uur-speelduur even de benen te strekken, een balletje te gooien of even de tanden te poetsen en daarna de sectie met extra’s te activeren. Daar ben je dan nog eens meer dan uur uur zoet met interviews, werkopnames, storyboards en aanverwante inzichtverschaffende informatie over het maken van Dune, de verwantschap met het boek en heel wat productionele informatie, inclusief korte samenvatting van het boek. Allemaal opgedeeld in hapklare brokken die afklokken tussen gemiddeld twee en tien minuten. Ideaal voor wie tussen de filmpjes door nog even de benen wil strekken. Minder ideaal voor de afstandsbedieningduim wat wil sparen. Maar dat de extra’s een mooie en verzorgde aanvulling zijn op de film … buiten kijf het staat, zou Yoda zeggen.