Het is moeilijk om niet aan Spike Lees “Do The Right Thing” te denken terwijl je de uppercut van Ladj Ly’s “Les Misérables” incasseert. Een verhaal dat zich afspeelt op een snikhete dag, verschillende gemeenschappen die het met elkaar aan de stok krijgen, politieagenten die nog meer olie op het vuur gooien en een climax waarin de onomkeerbaarheid van geweld een weinig fraaie plaats opeist … genoeg raakpunten om beide films met elkaar te vergelijken. Wat geen kritiek is aan het adres van Ly: die levert met zijn langspeeldebuut immers een film af die wis en waarachtig een eigen stem en kleur heeft. En die een urgentie tentoonspreidt die er een film van deze tijd van maakt. En tegelijkertijd toch tijdloos is, getuige de brug die Ly maakt naar de uit 1862 stammende klassieke sleutelroman van Victor Hugo – zowel in locatie als in boodschap.

De geest van Hugo raast als een kwade stormwind over dit slimgetiteld catharsisdrama. Hier geen arme blanke mannen en vrouwen die te lijden hebben onder het juk van de prefectuur, maar gekleurde banlieubewoners die regelmatig in de clinch liggen met gewapende politiebrigades. Al kan je het discussiegewijs ook omgekeerd bekijken door de slachtoffer-daderrol om te keren: hangt ervan af vanuit welke richting je de wind laat waaien.

Ly komt zelf uit de voorsteden en maakte de gecontesteerde Parijse voorstedelijke rellen in 2005 aan den lijve mee. Ook al is het duidelijk naar wie zijn ‘sympathie’ echt uitgaat, toch kan je de cineast niet verwijten een zwart-witstandpunt in te nemen. Zowel de baldadige jongeren als de testosteronagenten gaan zich te buiten aan acties die niet door de beugel kunnen. Wanneer dat gebeurt in een maatschappij waarin geen ruimte blijkt voor dialoog of wederzijdse verstandshoudingen, dan vallen er onvermijdelijk klappen. Het is door dat gebrek aan dialoog dat potentieel talentvolle jongeren opgezogen worden in een uitzichtloos vacuüm dat hen verder stigmatiseert. En Ly kan het weten, als de symbolische ‘one that got away’.

Ly en zijn twee coscenaristen kiezen voor een heldere plotstructuur met als centrale verhaalas drie agenten van de antiterreurbrigade wiens taak het is overdag door de ‘moeilijke wijken’ te patrouilleren. Opmerkelijk: acteur Alexis Manenti die de racistische machobullebak vertolkt, schreef met Ly mee aan het script. Ly kiest voor een uitgebalanceerd drietal, en laat daarmee extra ruimte voor nuancering. De tweede agent is zelf van allochtone afkomst en woont in de buurt waarin hij patrouilleert, en de derde is een nieuwkomer van het platteland die al van de eerste dag probeert om een verschil te maken in een brutale en ontspoorde wereld.

De plot krijgt een duw wanneer een knaap uit de buurt ‘voor de lol’ een leeuwenwelp steelt uit een rondtrekkend zigeunercircus. Een daad die uiteindelijk leidt naar een open en bloot-oorlog waarin ook de verstandhoudingen tussen de verschillende generaties immigranten op losse groeven komen te staan. Dat Ly in dat spervuur van geweld en agressiviteit volop gaat voor een grijze zone met een vervaagde grens tussen goed en slecht zorgt voor een moedige dosis humaniteit in tijden waarin de decibels van de toeterpolarisatie aandacht opeisen.

Een sterke regie, een genuanceerd script, naturel spel, stevige locatiewerk en een broeierige visuele omkadering: “Les Misérables” maakt op alle fronten een sterke cinematografische vuist en finisht als controversiële cinema met ballen, lef, branie en verstand. Logisch dus dat er meer dan verdiend applaus mag klinken voor deze Ladj Ly joint annex “ballade des banlieues”.

Gezien op Film Fest Gent.