Amper twee sterren in de aanbieding voor een film die algemeen, wijd, zijd en grenspostoverschrijdend bekend staat als een vijfsterrenfilm en een mijlpaal in de geschiedenis van de zevende kunst? Awel ja.

Wat uiteraard niet wil zeggen dat Jeanne Dielman – 23, Quai Du Commerce, 1080 Bruxelles haar reputatie gestolen of verdonkermaand heeft. Integendeel. Het is duidelijk waarom deze gelaagde prent van Chantal Akerman letterlijk en figuurlijk traag maar zeker is uitgegroeid tot een toonaangevende arthousefilm wiens relevantie per generatie eerder toeneemt dan afneemt. Maar als je geen klik met die gelaagdheid maakt en de ritmiek van de prent je niet weet te kietelen, dan wacht je een lange zit. Een heel lange zelfs. Als je toch besluit om bij de les te blijven zal dat eerder uit cinefiele nieuwsgierigheid dan uit emotionele betrokkenheid zijn.

Je kan Jeanne Dielman gerust de moeder van de trage cinema noemen. Een met grote internationale invloed op tal van andere gerenommeerde cineasten die hun films graag voorzien van trage statische observatieshots waarin misschien iets of misschien niets zal gebeuren. En neen, de Paranormal Activity-franchise is hier van geen tel. Het oeuvre van pakweg Michael Haneke dan weer wel. Onder de kerktoren van Sint-Jans-Molenbeek is deze prent dus geenszins blijven hangen.

Traag is het sleutelwoord in Jeanne Dielman die in een min of meer echt tijdsverloop grote delen laat zien uit drie opeenvolgende dagen uit het leven van de titulaire huisvrouw (Delphine Seyrig). Als ze een aardappel schilt duurt dat dus even lang als het schillen in het ware leven. Idem dito als ze de afwas doet of een andere huishoudelijke taak aanvat. En Jeanne doet heel veel huishoudelijke taken. Stuk voor stuk handelingen in beeld gebracht met een statische camera die stille getuige is van het slaafse alledaagse leven van deze weduwe die samenwoont met haar schoolgaande zoon (Jan Decorte). Een ode dus aan de stille werkkracht en gedienstigheid van een hele generatie huisvrouwen die zich zelfs in hun gezinsomgeving bijna wegcijferden en zichzelf onzichtbaar wisten te maken.

Edoch, niet het enige punt dat Akerman als jonge filmmaakster op haar vijfentwintigste maakte of aansneed. Er zit immers een venijnige kronkel in de narratie, en de afloop van die kronkel is nog meer dan de visuele omkadering van Jeanne Dielman voer voor discussie achteraf. Dielman ontvangt elke dag een (andere) man in haar huis met wie ze tegen betaling seks heeft. Niet zo’n braaf-katholieke huisvrouw dus, ons Jeanne. Waarom ze zich prostitueert wordt niet geduid: is het omdat ze het geld nodig heeft om als alleenstaande moeder rond te komen, is het uit verveling, uit macht, uit lust, uit goesting, uit rebellie … speculeren en interpreteren maar. Feit is dat die Belle Du Jour onderstroom in de plot ook het pad effent voor een einde dat even controversieel als onwezenlijk lijkt. En dat waarschijnlijk ook is. En waarin ook geen enkele vorm van duiding te rapen valt. Al zijn er meer dan genoeg analyses van de film te vinden waarin alles netjes in het min of meer juiste daglicht wordt gezet.

Een daglicht dat voor de oplettende kijker zelf ook gradueel in de film zit: Jeanne die plots steken laat vallen bij dagelijkse taken die ze met de ogen dicht nog feilloos zou kunnen doen duiden bijvoorbeeld al op het naderende onheil. Filmtaal voor gevorderden dus en daardoor vooral spek naar de bek van iedereen die met engelengeduld bereid is om poëtische finesses en details te vissen uit wat op het eerste zicht een monotone beeldenstroom lijkt. Maar je kan het dus ook allemaal maar kouwe kak vinden als het tempo en de ritmiek je niet weten te overtuigen. Kunst: je kan er verdekke alle kanten mee uit. Als dat geen schone conclusie is.