Onder het motto ‘ook pacifisten hebben af en toe een fix nodig’ staat er op tijd en stond een (stevige) oorlogsprent op ons filmprogramma. Al hoeven die daarom niet noodzakelijk door Edward Zwick geregisseerd te zijn. Een man die overduidelijk van heroïsche verhalen in bebladerde omgevingen houdt (“Glory”, “Legends Of The Fall”, “The Last Samurai”, “Blood Diamond”), maar die heroïek zo goed als altijd volgens een voorgeprogrammeerd stramien laat verlopen. Het is niet anders bij “Defiance”, gebaseerd op het ware verhaal van de Bielski Otriad, een partizanenbeweging die tijdens WO II vanuit de wouden van wat nu Wit-Rusland is ruim twaalfhonderd Joden hielp ontsnappen aan de nazi’s en collaborateurs.

De Bielski’s waren Poolse joden die nooit echt van plan waren om lijdzaam toe te zien hoe de nazi’s begonnen met de Jodenvervolging in hun streek. Na de moord op hun ouders, vluchtten de vier broers de nabijgelegen wouden in. Aanvankelijk om zich te verbergen, maar al snel werden de onherbergzame bossen een uitstekende plaats om guerrilla-acties op touw te zetten. De oudste broer Tuvia (een onnoemelijk nors kijkende Daniel Craig) pakt het voortouw in het herbergen van andere Joodse vluchtelingen, hoofdzakelijk vrouwen, kinderen, bejaarden en mannen die het niet echt gewend zijn om te vechten. Wat meteen al praktische huisvestings- en bevoorradingsproblemen oplevert. Broers Zus (spreek uit als Djus) (Liev Schreiber) opteert voor hardere actie en wil zoveel mogelijk nazi’s en collaborateurs ombrengen. Hij sluit zich daarvoor aan bij Russische partizanen die met gerichte aanslagen het bewind van de Duitsers willen ontwrichten.

Op zijn best is “Defiance” een boeiende brok geschiedenis. Het verhaal van de Bielski’s is immers geen kattenpis: in tijden van oorlog besluiten om de eigen veiligheid op te offeren en die ten dienste te stellen van andere mensen die worden vervolgd heeft uiteraard iets heroïsch. Zwick stelt de problemen van de vluchtelingen in het bos aannemelijk voor: het bouwen van het kamp, barre weersomstandigheden, honger, frustratie, … het passeert allemaal de revue. Bovendien was alles niet peis en vree in het kamp: zoals in elke gemeenschap duurde het niet lang vooraleer nijd, haat, jaloezie en al dan niet gewild bospoepen de kop opstaken.

De ‘hey, dit is interessant’-meter scoort het hoogst als de focus blijft liggen op de geschiedkundige achtergrond, en Zwick zich bv. concentreert op de niet altijd evidente samenwerking tussen de Joodse rebellen en het Russisch leger. Van zodra de cineast inzoomt op de persoonlijke problemen van bepaalde bewoners van het kamp en de dilemma’s gemakkelijkheidshalve herleidt tot voor de hand liggende clichés, is het vooral de manipulatieve Hollywoodmolen die knarst. De wieken daarvan maken trouwens serieus overuren tijdens het laatste kwartier waarin de voor de hand liggende actieclimax eerder filmisch dan ‘waar gebeurd’ aanvoelt.

Zwick baseerde zijn scenario op het nonfictieboek 'Defiance: The Bielski Partisans' uit 1993 van Nechama Tec, een sociologieprofessor aan de universiteit van Connecticut. Als dochter van Poolse Joden was ze acht toen de Duitsers Polen binnenvielen in 1939. Het verhaal van de Bielski’s reconstrueren was meer dan zomaar een verhaal vertellen: het was vooral teruggrijpen naar haar eigen kindertijd. Ook al heeft Nechama inmiddels te kennen gegeven dat ze zich kan terugvinden in de verfilming van Zwick, toch had ze het aanvankelijk wat moeilijk met de actiekaart die de film trok. Zo is het volgens haar zeker niet waarheidsgetrouw dat de Bielski’s het opnamen tegen Duitse tanks, en heeft ze vooral meer lof voor de menselijke kant van het verhaal. Een stelling waar we ons in kunnen vinden, ook al hebben we het boek niet gelezen. “Defiance” is een typisch nobele (en al bij al goed gemaakte) Zwick-film: eentje waarbij je je zeker niet zult vervelen, maar ook eentje die niet langer in het filmgeheugen blijft plakken dan nodig. Al doet dat niets af aan de geschiedkundige waarde van de thematiek.