Isabelle A. en Michael J. zongen destijds dan wel dat het geen verschil uitmaakt of je blank of zwart bent, in realiteit is de kloof tussen beide tinten toch nog niet helemaal weggevaagd. Op zijn zachtst gezegd.

Zacht is ook de satire American Fiction waar die kloof op het voorplan staat, en waarin eveneens ruimte is voor subtiel familiedrama, een amusante gniffelkijk op het creatieve maakproces des dingen en fijne geestigheden tout court. Of hoe Cord Jefferson in zijn regiedebuut zowel fans van Spike Lee als van Alexander Payne zou moeten weten te bekoren: over grenzen wegvagen gesproken…

De genesis van American Fiction is de uit 2001 stammende roman Erasure van academicus Percival Everett. Jefferson blijft trouw aan de letter daarvan, al moet hij wel de metanarratie uit dat boek laten vallen. Letters en beelden, ‘t zijn en ‘t blijven andere dingen.

Monk Ellison is een literatuurprofessor en auteur die de zaken nogal graag intelligent, blasé en eigengereid benaderd. Veel contact met zijn familie heeft hij niet, en ook het vinden van een uitgever voor zijn nieuwste roman loopt niet van een leien dak. Na een paar verbale incidenten op de campus moet hij willens nillens ‘even op bezinning’ en dat brengt hem via een literair festival naar zijn ouderlijk huis. Waar de Alzheimer van zijn moeder erger wordt, en waar de plotse dood van zijn zus een verantwoordelijkheid in zijn schoot werpt waar hij niet had op gerekend. Net op dat moment merkt hij hoe een in zijn ogen clichéroman over ‘het zwarte leven in Amerika’ een heuse bestseller wordt, en lovende kritieken krijgt in de blanke pers. In een vlaag van frustratie schrijft hij onder het pseudoniem Stagg R. Leigh een nog vetter clichéboek over de toestand in de ‘hood. Een boek dat zijn agent wel weet te verkopen en zelfs Hollywood weet te triggeren, waarna het hek al snel helemaal van de damn is.

American Fiction zou als satire gemakkelijk over de top kunnen gaan, maar Jefferson kiest voor de zachte monkel in plaats van voor het groot lawaai, daarbij puttend uit zijn verleden als gagschrijver en sitcomscenarist. Zijn medewerking aan gelauwerde reeksen als Succession en Watchmen toont aan dat hij ook de finesse van het vertellen van een goed verhaal beheerst. En American Fiction is een goed verhaal: zelfs de op het eerste zicht in de genrecontext gezien vrij clichématige familiale problemen waar Monk mee te maken krijgt vloeien mooi in het geheel zonder obligaat geforceerd over te komen.

Al is dat niet alleen de verdienste van Jefferson. Wierook mag ook naar de meer dan uitstekende en genuanceerde gravitasvertolkingen van de cast, die van Jeffrey Wright als Monk en Sterling K. Brown als diens flamboyante broer op kop. Beide kregen trouwens een Oscarnominatie, de film als geheel kreeg er vijf: goed voor hun marktwaarde en ook voor de film an sich die in Amerika vlotjes twintig miljoen aan de kassa wist binnen te rijven. Schoon en bovenal verdiend. En zelfs op het kleine scherm – als nieuwe eigenaar van de MGM-catalogus distribueert Amazon American Fiction in de meeste andere landen via hun streamingdienst – blijft het allemaal schoon. Of hoe de grenzen tussen groot en klein precies wel aan het wegvagen zijn, alle ars gratia artis-gebrul nog aan toe.