Steeds meer en meer Hollywoodfilms halen procentgewijs het grootste deel van hun omzet buiten de thuismarkt. Heel wat blockbusters harken de dollars met andere woorden vooral samen in Europa, Azië of Zuid-Amerika. Een fenomeen waar de studio’s zeker rekening mee houden bij films die in Amerika als flop worden beschouwd of die er hun productiebudget niet terugwinnen. Die vlieger gaat echter niet altijd op: zo deed “Zero Dark Thirty” het betrekkelijk beter in Amerika dan daarbuiten. Ook in ons land brak de prent geen potten aan de bioscoopkassa’s. Alsof het niet-Amerikaanse publiek toch geen zin had in een portie patriottisch vertier over de jacht op en dood van Osama Bin Laden. Nochtans is “Zero Dark Thirty” eerder een volwassen thriller dan een hersenloze actiefilm, en misschien was hij net daardoor iets moeilijker te plaatsen in een zich vooral naar naar een jonger publiek richtende blockbustermarkt.

“Zero Dark Thirty” werd geregisseerd door Kathryn Bigelow, de ex van James Cameron. Niemand had ooit durven denken dat de inmiddels 61-jarige regisseuse (bekend van de vampierenklassieker “Near Dark” en lekker wegkijkend maar vrijblijvend actievoer als “Point Break”) twee gelauwerde films over de Amerikaanse betrokkenheid in het kruitvat in het Midden-Oosten aan haar cv zou toevoegen. Wie al onder de indruk was van haar zesvoudige Oscarwinnaar “The Hurt Locker” (waarin het leven van Amerikaanse ontmijners in de oorlogszone in Irak werd beschreven), is waarschijnlijk helemaal in zijn of haar nopjes met “Zero Dark Thirty”, het relaas van de klopjacht op Osama Bin Laden, vanaf de 'nine eleven'-aanslagen van 2001 tot aan zijn executie in de nacht van 2 mei 2011.

Oorspronkelijk zou Kathryn Bigelow samen met haar “The Hurt Locker”-partner Mark Boal een film maken over de klopjacht op Bin Laden in de bergen van Tora Bora (waar hij zich na september 2001 naar verluidt schuilhield), maar nadat hij al dan niet strafrechtelijk door de CIA werd neergeschoten in zijn schuiloord in Pakistan, zagen ze zich genoodzaakt hun film opnieuw te structureren, en te laten eindigen met een reconstructie van de CIA-raid en de dood van Bin Laden. Of hoe de actualiteit de fictie/nagespeelde non-fictie inhaalde.

“Zero Dark Thirty” (militair jargon dat zoveel wil zeggen als “een halfuur na middernacht”) begint met een zwart beeld terwijl de hulpoproepen van een aantal slachtoffers van de aanslagen op het WTC en United vlucht 93 te horen zijn. Waarmee meteen duidelijk is dat de gebeurtenissen van 11 september 2011 als een lijkkleed over de film hangen. Twee jaar later verschijnt CIA-agente Maya (Jessica Chastain) ten tonele. Die is overgeplaatst naar de Amerikaanse ambassade in Pakistan, waar ze het team vervoegt dat op een zogenaamde 'black site' in Ammar verschillende van terrorisme verdachte gevangenen ondervraagt. Martelen en weinig koosjere interviewtechnieken blijken een essentieel onderdeel van de ondervraging. Terwijl de CIA probeert om het spoor van Osama Bin Laden en andere vertakkingen van Al-Qaida op te pikken, zitten de terroristen niet stil, zoals blijkt uit aanslagen op het openbaar vervoer in London op 7 juli 2007, op het Marriott hotel in Islamabad op 20 september 2008 en op het legerkamp Chapman in Afghanistan op 30 december 2009. Wanneer één van de pistes die Maya volgt vals blijkt te zijn, ziet het er naar uit dat de CIA het spoor van Osama bijster is. Maya houdt echter vol en ontdekt dat een van Osama’s doodgewaande vertrouwenspersonen nog levend en wel actief is in Pakistan. Met de hulp van spionagetechnologie (een gsm geeft meer van je doen en laten prijs dan je zelf wil, zo blijkt eens te meer) en een fikse dosis geluk kan de CIA zijn spoor volgen naar een gebarricadeerd landhuis in Abbottabad. Maya vermoedt dat één van de mysterieuze bewoners Osama is en zal niet rusten vooraleer ze de Amerikaanse regering daarvan heeft kunnen overtuigen. In de nacht van 1 op 2 mei 2011 vertrekt een afdeling van de Navy SEALS naar het huis en schieten ze er de zich verborgen houdende Osama neer.

Niet meteen een spoiler, de laatste zin van de vorige paragraaf. “Zero Dark Thirty” is immers geen film die je moet zien om te weten hoe het afloopt, maar eerder om te ontdekken waarom het zo afloopt. Bigelow blikt alles in als een robuust en intrigerend docudrama en niet zozeer als een gespierde actiethriller. Ze probeert om het patriottische vreugdevuur van de Amerikaanse ijdelheid zo laag mogelijk te houden (ook de wierook blijft netjes achter slot en grendel), en wie op het einde van de film “hell yeah” roept zal dit vooral uit eigen overtuiging doen en niet zozeer omdat Bigelow daar toe oproept. Wat niet wil zeggen dat de film niet in het oog van de storm kwam te liggen: de martelscènes waar “Zero Dark Thirty” mee opent, zorgden zowel in politieke- als in Hollywoodkringen voor nogal wat ophef. Er werd in het parlement gedebatteerd, ook over de vraag waar Bigelow en Boal hun informatie haalden, daar heel wat info die in het scenario is verwerkt eigenlijk “classified” is. Martin Sheen veroordeelde de prent ook al om die scènes en hij werd daarin gevolgd door andere leden van de Academy: een controverse die er misschien voor zorgde dat Bigelow en haar film stiefmoederlijk werden behandeld tijdens de Oscaruitreiking.

Of die folterscènes nodig waren is stof voor een interessante polemiek, feit is dat Bigelow eerder als afstandelijke getuige dan als standpuntinnemende cineaste filmt. Een afstandelijkheid die ze de volledige speelduur volhoudt. Geen plaats voor sentiment of opgeleukte scènes, en het is die aanpak die ervoor zorgt dat “Zero Dark Thirty” twee uur en een half interessant blijft. Is het niet zozeer als spannende nagelbijter, dan in zeker als factuele thriller. Bovendien vond Bigelow (die zeker tijdens het laatste halfuur bewijst nog steeds één van de meest interessante actie-cineasten te zijn die Hollywood momenteel rijk is) in Jessica Chastain de gedroomde lijn om alles bij elkaar te houden: de gedrevenheid waarmee Chastain de CIA-agente neerzet wiens doorzettingsvermogen en vasthoudendheid ervoor zorgde dat Osama werd gelokaliseerd, levert haar waarschijnlijk de definitieve start op van een lucratieve carrière.

De niet Nederlands ondertitelde extra’s bestaan – naast de trailer – uit een reeks featurette die zich focussen op verschillende facetten van “Zero Dark Thirty”. Op zich best interessante informatie over de reconstructie van de raid op het huis van Bin Laden passeert zo de revue, maar uiteindelijk is het allemaal net iets te dun en te weinig om echt als substantiêle aanvulling te gelden. Een ruimere en in één hap geserveerde achtergronddocumentaire was wenselijker geweest.