Liegen mag niet leerden onze ouders ons vanaf dag één op dit aards tranendal. Al kan het ook een paar weken later geweest zijn. Of kwam die waarheid ons toch cinematografisch toegewaaid en moeten we eigenlijk Stan Laurel, Oliver Hardy, Vincent Price of Clint Eastwood danken voor onze waarheidsgetrouwe levenswijsheid ?  We zijn het even kwijt. Wat er ook van zij, feit is en blijft dat de drie sterren die Filmfreak veil heeft voor het voor vele interpretaties vatbaar zijnde “The Tree Of Life” de waarheid en niets dan de waarheid zijn. Geen voor de schone schijn hoge vijf dus om die elitaire groep filmliefhebbers achterna te hollen die dit beschouwen als een meesterwerk pur sang, maar ook geen schamele troostprijs van amper een waarderingspunt om die andere van welhaast pure vervelingskommer omgekomen meute te omarmen. Want ja, “The Tree Of Life” kent zowel rabiate voor- als tegenstanders. De film zien is begrijpen waarom.

Eigenlijk is er voor beide kampen wat te zeggen: “The Tree Of Life” is meer dan eens intrigerend en fascinerend, maar koppelt het allemaal aan scènes die op een slecht moment van de dag nogal eens vervelend durven overkomen. Bovendien springt het scenario van de hak op de tak, wordt het niet rechtlijnig verteld en put regisseur/kluizenaar/filosoof Terrence Malick uit nogal wat religieuze en new age-schuitjes om het een en ander te kaderen. Niet ieders meug, heet zoiets. Aangezien nagenoeg elk shot in The Tree Of Life een esoterische schoonheid uitademt vinden wij het echter bijna heiligschennis om minder dan drie sterren toe te kennen aan dit stuk ongrijpbare cinema waar je als in zelfrespect badend cinefiel eigenlijk niet aan voorbij kan.

Ruw aan de haak gewogen vertelt Malick het verhaal van de drie broers Jack, R.L. en Steve O’Brien die in de jaren vijftig ergens in een gehucht in Texas autoritair worden opgevoed door hun vader Brad Pitt). Gebukt onder het feit dat hij zijn jeugddroom (muzikant worden) niet kon waarmaken bekijkt hij de wereld vaak nogal eens met een zelfhaterige kant: hij wil zijn zoons leren dat je verder komt in het leven met hardheid en een vriendelijk woord dan met een vriendelijk woord alleen. Hij eist dat hij door hen wordt aangesproken als 'sir' en niet als 'pa' of 'dad', en ze mogen geen voet verzetten in het huis zonder dat die door hemzelf is goedgekeurd. Ook de huishoudelijke taken worden er nogal dwangmatig ingeramd. Dit alles staat in schril contrast met de opvoedingsmethode van hun moeder (Jessica Chastain) die meer heil ziet in dankbaarheid en gratie ('grace) in plaats van de wetten van de natuur die haar echtgenoot propageert.
Door de harde aanpak van hun vader is het leven voor de drie jongens lang niet altijd peis en vree terwijl ze hun richting in het leven proberen zoeken. Jaren later komt de volwassen Jack (neergezet door een voor zich uit wauwelende Sean Penn) in beeld die terugdenkt aan en treurt om zijn grotendeels verloren jeugd. Malick herleidt dit alles tot en vergelijkt het met het ontstaan van de aarde en de kosmos. Een ontstaan dat Malick met de hulp van een plejade aan visuele effecten (digitale dino’s inclusief) in de narratie integreert. Hierbij plaatst hij het geloof versus de rede, het hart versus de ziel en de natuurlijke schepping versus die van de mens. Soms narratief coherent, soms niet meer met elkaar verbonden dan losgerukte paardenbloempluizen in een lentebries. Het een en ander doet wat denken aan de wenkbrauwfronsende impact van Kubricks “2001: A Space Odyssey”, al is het maar omdat Douglas Trumbull, die de effecten voor Kubricks meesterwerk ontwierp, hier optreedt als consultant voor de effecten. Waarmee het brugje tussen de film van Kubrick en die van Malick mooi rond is.

Gezien Malicks oeuvre is het niet verwonderlijk dat “The Tree Of Life” voor velen erop en voor evenveel andere erover is. Op bijna veertig jaar tijd leverde Malick trouwens nog maar vijf films af. Zijn worpen uit de jaren zeventig (“Badlands en “Days Of Heaven”) zijn nog redelijk publieksvriendelijk te noemen, maar vielen toch al op door hun fascinatie voor grootschalige natuurbeelden en een sterk filosofische ondertoon. Zijn later werk (het oorlogsepos “The Thin Red Line” en de Pocahontas-verfilming “The New World”) waren voor velen dan weer een trage brug te ver. Wie bij die laatste titels al afhaakte, zal waarschijnlijk helemaal zijn gading niet vinden bij deze levensboom. Wie dat wel deed was de jury (met voorzitter Robert De Niro) die de film prompt (en eigenlijk toch niet zo geheel onverrassend) met de Gouden Palm beloonde op het festival van Cannes. Eigenlijk moest “The Tree Of Life” vorig jaar reeds in Cannes op de affiche staan, maar Malick weigerde omdat de film toen naar eigen zeggen nog niet af was.

Wat ons betreft: maak gerust je borst nat en ga de uitdaging aan. Hoe ongrijpbaar en (laat ons een kat een kat noemen) pretentieus Malick hier ook te werk gaat, het valt niet te ontkennen dat “The Tree Of Life” een prent is die doet nadenken over de impact van het gezin op kinderen of je zelfs doet grasduinen in je eigen jeugdjaren. En dat het resultaat bij wijlen betoverend mooi is: de afsluitende scène op het strand is een van de meest aangrijpende metaforen over afscheid nemen die ooit op het witte doek is neergepoot. Hoe ze past in de rest van Malicks hutsepot weten we bijgot niet, maar na bijna twee uur en een half in de ‘er was eens’-psyche van Malick is een redelijke verklaring misschien nog wel het minste wat je wil.