Tijdens het bekijken van The Road to Guantanamo maakt een gevoel van onbegrip en machteloosheid zich van ons meester. Het overkwam ons ook al toen een andere oorlog losbarstte in onze spreekwoordelijke achtertuin. Servië, Montenegro, noem het alles bij elkaar ex-Joegoslavië. Met de auto is het een dagje rijden, héél, héél vlakbij met andere woorden. En ook daar kon je er donder op zeggen dat elke dag weer een of ander dorp werd aangevallen, huizen geplunderd, vrouwen verkracht, 'Etnische zuiveringen' werden doorgevoerd, x honderden mensen vermoord, geëxecuteerd, gedumpt in massagraven, één grote brok ellende. And the world was watching...

Jaren na datum kwam er dan een proces rond het gebeurde, ook al een boogscheut verwijderd van de plaats van de gruwel. Men heeft er zowaar een nieuwe term voor uitgevonden : 'misdaden tegen de menselijkheid' heet het sinds enkele jaren, daar waar men het vroeger had over de mensheid. En haalde de hoofdverdachte de dag van de uitspraak niet. Gerechtigheid was geschied. Het probleem is natuurlijk dat er nog een aantal gekken rondlopen die verantwoordelijk zijn voor het gebeuren van toen. En die halen zelfs de gevangenis niet.

Wat zich nu afspeelt na de aanslagen van 11/09 ligt in zekere zin in het verlengde hiervan. President Bush is ten strijde getrokken tegen het terrorisme en als er één leuze is die zijn beleid en aanpak kort kan omschrijven dan is het wel dat het doel de middelen wettigt. Uitleggen wat nu gebeurt in Irak is overbodig want als je de radio hebt opstaan hoef je niet meer dan een uur geduld te hebben om in het nieuws te horen waar en wanneer de laatste aanslag werd gepleegd en hoe hoog de dodentol nu weer is. Maar naar Guantanamo nu. Of nog niet, even eens kort de voorhistorie toelichten van het drietal dat centraal staat in The Road to Guantanamo, de weg naar Guantanamo als het ware.

De Engelsman Asif verliet op 28/09/2001 zijn woonplaats Tipton om naar Pakistan te trekken. Asif zou er gaan huwen, zijn moeder zorgde voor de concrete afspraken hierrond. Na een ontmoeting met zijn toekomstige worden Ruhel, Shafiq en Monir uitgenodigd naar Pakistan, één van hen zal de noodzakelijke getuige zijn van het huwelijk. Een imam spoort hen echter aan hulp te gaan verlenen in Afghanistan. Dat is vlakbij, de busreis goedkoop, het avontuur wenkt en de vier vertrekken. Na enige tijd worden drie van de vier gearresteerd (van Monir raakt men het spoor bijster in de chaos die heerst in het oorlogsgebied) en er volgt een periode van angst en onzekerheid. De harde aanpak van de soldaten en onmenselijke manier waarmee de gevangenen behandeld worden is niets in vergelijkbaar met wat hen nog te wachten staat. Ze worden overgevlogen naar een speciale gevangenis in Guantanamo, een plaats waar geen enkele internationale rechtsregel van toepassing blijkt te zijn. Je hebt gevangenen en je hebt de rest, bewakers, ondervragers, beulen, bullebakken, smeerlappen. Men probeert er zonder enige beperking op vlak van middelen en ondervragingstechnieken de drie, dingen te laten zeggen die men graag zou horen. Dat ze 'strijders' zijn, aanwezig waren op een optocht die onder leiding stond van Osama Bin Laden, ten dienste staan van Mohammed Atta.
Alle gevangenen in Guantanamo worden gepijnigd, vernederd, gefolterd, kapotgemaakt. Zonder resultaat voor de 'Tipton Three' waar het in deze film over gaat want na twee jaar (!) worden ze vrijgelaten, op een vliegtuig gezet naar Engeland, overgebracht naar een kliniek waarna ze kunnen terugkeren naar huis. And the world is watching...

2006. Ondenkbaar dat dit soort toestanden realiteit is en geen fictie. Misschien even aanstippen dat de 'faciliteiten' voor de uitvoerders van de strategie van het Witte Huis nog steeds in stand gehouden blijven daar in Guantanamo. Op dit eigenste moment gaat het bovenstaande dus feitelijk gewoon door, misschien nog intenser dan we ooit voor mogelijk hebben gehouden. Let wel, ook wij kiezen voor gerechtigheid, de schuldigen voor de aanslagen op de WTC-torens en alles wat daarmee gerelateerd is en mensenlevens eiste moeten gestraft worden. En door de verdachten even vriendelijk te vragen wat ze er van afweten red je het natuurlijk niet. Maar er zijn grenzen. En The Raod to Guantanamo maakt duidelijk dat die ver, heel ver overschreden worden.

Michael Winterbottom is er met zijn film ongetwijfeld in geslaagd om de aandacht te vestigen op wat zich in Guantanamo afspeelt, zeg maar te wijzen op de onwaarschijnlijke etterbuil die er werd gecre?rd. De getuigenissen van de slachtoffers (niet eens interviews op de klassieke manier) vullen de beelden van de afschuwelijke en mensonterende toestanden in de gevangenis perfect aan. De boodschap komt over, uitleg van de (verantwoordelijke) heren politici zijn er niet voor nodig. Die blijft beperkt tot President Bush die zegt dat die mensen er andere waarden op na houden dan wij. Hm... yeah, right. En Rumsfeld die zegt dat de omstandigheden waarin de gevangenen in Guantanamo Bay worden vastgehouden zo goed als volgens de Conventie van Genève verlopen. Amai. Straf.
The Road to Guantanamo is een sterk docu-drama van Michael Winterbottom. Dat alles gewoon verdergaat en Bush zijn gangetje kan blijven gaan ondanks alles, doet ons ook nu weer achterblijven met een gevoel van onmacht en woede.