Het gaat snel in filmland. In januari arriveerde “Nocturnal Animals” in de bioscoop en nog voor de eerste merels hijgend van de warmte uit de bomen vallen is de prent al op dvd en blu-ray. Goed nieuws voor wie hem vijf maand geleden in de zaal miste, maar ook goed nieuws voor wie hem wel zag en thuis op het gemak nog eens alle finesses wil doorgronden. De vele lagen in “Nocturnal Animals” zijn immers zeker gebaat bij meerdere visies. Als je tenminste tegen venijn en sarcasme kan. Met hopen aanwezig in “Nocturnal Animals”. Suiker en slagroom daarentegen …

Deze duistere en hoogst originele wraakthriller annex karakterdrama is zowel grindhouse als arthouse. Het is een film die eigenlijk het intellect dient aan te spreken, maar eerder oerinstincten aanboort. Waarschijnlijk geen spek voor ieders bek, deze fascinerende trip boordevol subtiele bodems waar dus lang over na te schaken en dammen valt.

“Nocturnal Animals” is niet alleen de titel van de film, het is ook de titel van het verhaal in de film. Een verhaal dat beaumondegalerijhoudster Susan (Amy Adams) per post overhandigd krijgt in manuscriptvorm van haar ex Edward (Jake Gyllenhaal). Een ex die ze al ruim twintig jaar niet meer heeft gezien, maar toch is haar nieuwsgierigheid direct gewekt, al dan niet omdat het te verschijnen boek aan haar is opgedragen. De aan insomnia lijdende Susan bijt zich vast in het boek en wordt zo deelgenoot in de nachtmerrie van hoofdpersonage Tony (die er in het geestesoog van Susan ook als Edward/Gyllenhaal uitziet) die op een verlaten weg tijdens een nachtelijke rit door Texas door drie Krug Stillo-adepten van de weg wordt gereden, en vervolgens lijdzaam moet toezien hoe het drietal zijn vrouw en dochter verkracht en vermoordt. Susan raakt logischerwijs van haar melk door de gruwelijkheden die overduidelijk een welgemeende fuck you zijn in haar richting, daar zij destijds op brute wijze een eind maakte aan haar relatie met Edward en hem onder meer verweet een talentloze idioot te zijn. Diens wrok en machteloosheid druipen van elke pagina af, en doen Susan stilstaan bij de zeemzoete begindagen van haar romance met Edward. Dat haar duur verpakte maar lege leven na de breuk eigenlijk als wurgtouw rond haar nek hangt, is een van de vele diagonalen die je als kijker zelf mag/moet uitvissen of -vogelen.

“Nocturnal Animals” is de tweede film van modeontwerper Tom Ford, zeven jaar na zijn gelauwerd relatiedrama “A Single Man”. Stilistisch schiet Ford ook ditmaal veel mooie plaatjes, maar dat is zowat de enige vormtechnische vergelijking die je kan maken. “Nocturnal Animals” speelt met bewuste uitvergrotingen die de misantropie van De Palma verenigen met de romantische esthetiek van Sirk. Niet dat Ford zijn film opbouwt met gejatte bouwstenen, integendeel. Hij bewijst voor de tweede keer op rij dat hij wel degelijk een filmmaker pur sang is, en als zijn films uitlaatkleppen zijn voor de excessen van zijn vluchtige en materialistische modebestaan, dan wensen we Ford in dat deel van zijn carrière alvast de nodige burn-outs toe. Sorry, Tom.

Op de keper beschouwd is “Nocturnal Animals” best een eenvoudig verhaal: een gobelijnbrein volstaat om de symbioses tussen het verhaal van Susan en dat van Edward/Tony te zien. Al is de ‘eenvoud’ bedrieglijk: er zijn immers nogal wat subtiele verbanden die voor een nog rijkere kijkervaring zorgen, zoals decorstukken en kleurschakeringen die in beide narraties opduiken. De notie dat fictie/literatuur/kunst/film de psyche van de kunstenaar - en bij uitbreiding zelfs die van de ontvanger - typeert vormt eveneens een mooie laag. Als kijker zit je hier volledig in de ban van Tony, ook al besef je dat alles wat hij als fantasiefiguur beleeft metaforisch is en dat het eigenlijk om Edward draait, een personage dat we niet te zien krijgen, tenzij in flashbacks die door Susan worden gestuurd. Dus ja, het is een ingenieuze puzzel die Ford uit de reeds uit 1993 stammende cultroman “Tony &amp: Susan” van Austin Wright wist te puren. Een interessante theorie is trouwens dat het Tony-personage geen alter ego is van Edward, maar van Susan. Wie met die insteek de film nog eens opnieuw bekijkt, mag zich schrap zetten voor een even intrigerende, maar toch totaal andere kijkervaring.

“Nocturnal Animals” werkt vooral op filmisch en cinematografisch niveau: echt meeleven met ijskoningin Susan zal je waarschijnlijk niet doen, en het melodrama loert tijdens de flashbacks meermaals om de hoek. Erg is dat niet in een film die zoveel visueel vernuft etaleert: Ford en zijn uitstekende cast (kijk ook nog uit naar Michael Shannon en de met smeerlapklei geboetseerde Aaron Taylor-Johnson) houden je hier voortdurend op je qui-vive en laten je tegelijkertijd ontredderd en extatisch achter. Dat doen viersterrenfilms nu eenmaal. Zorg maar dat de Bokma koud staat.

Koud zijn ook de extra’s: amper tien minuten hoofdzakelijk technisch inzicht in een film waarover het lang discussiëren en palaveren is, is wat aan de magere kant. Zelfs al komt Tom Ford best veel aan het woord. Een ‘making of’ die slechts de toplaag afkrabt van de aspecten die van “Nocturnal Animals” zo’n boeiende film maken.