En veel cinefielen slaakten een luide kreet en vielend elkaar welwillend om de hals… Gus Van Sant laat zijn experimentele cinemageneuzel achter zich (al werkte de stijloefening wel in “Paranoid Park”) en levert een toegankelijk en bovenal sterk staaltje cinema af, gebaseerd op het leven en onfortuinlijke lot van Harvey Milk, de eerste openlijk homofiele Amerikaan die door stemgerechtigde medemensen werd verkozen voor een zitje in een overheidsorgaan (als district supervisor in San Francisco). Van Sant (trouwens ook een uit de kast gesprongen homoseksueel) richt zijn camera op de pogingen van de flamboyante man om een verschil te maken voor de homogemeenschap die in de jaren zeventig floreerde in San Francisco.

Milk (vertolkt door oscarwinnaar Sean Penn) verhuist van New York naar San Francisco in 1972, waar hij deel uitmaakt van de homoseksuele gemeenschap die welig tiert in het befaamde Castrodistrict. Samen met zijn partner Scott Smith (James Franco) opent hij er een fotowinkel. Milk, die altijd al in politiek geïnteresseerd was, ziet zijn kans schoon om de homogemeenschap te vertegenwoordigen bij de stadsraad. Zijn charismatische invloed op de buurt is immers groot: zijn bijnaam is niet voor niks 'The Mayor Of Castro Street'. Toch bleek het niet zo evident om de lokale verkiezingen te winnen: pas bij zijn vierde poging werd hij verkozen. En dat temidden van woelige tijden: senator Anita Bryant was immers goed op weg om alle homorechten te bannen uit de Verenigde Staten. In verschillende staten was het haar al gelukt om een wet goed te keuren die het mogelijk maakte om mensen te ontslaan omdat ze homo waren (zeker in scholen en openbare ambten). Een wet die het moeiteloos haalde in de zogenaamde ‘bible belt’-staten, maar die controversieel was en bleef. Ronald Reagan bv. was een felle tegenstander van de wet en veroordeelde die in het openbaar. Ook in San Francisco was de tegenstand hoog. Milk voerde furieus campagne tegen de plannen van Bryant en haar rechterhand John Briggs die de wet ook in Californië wilden bekrachtigen. Op het hoogtepunt van Milks succes als politicus slaat het noodlot toe: Milk en burgemeester George Moscone worden neergeschoten door de gefrustreerde ex-supervisor Dan White (Josh Brolin). Californië is in rouw en Milk, die bewees dat het mogelijk is om als politicus echt een verschil te maken, groeit uit tot een martelaar van de homogemeenschap. White werd uiteindelijk nauwelijks gestraft voor zijn daden: hij werd veroordeeld voor doodslag i.p.v. moord, onder meer omdat de verdediging pleitte voor tijdelijke waanzin door een teveel aan (cola- en donut)suikers in White’s bloed (jawel)…

Gus Van Sant plaatst “Milk” in een boeiend geschiedkundig licht. Door veel archiefbeelden in het geheel te integreren ontkracht de regisseur de notie dat het maar film is en bijten het drama en de tijdsgeest nog steviger in het nekvel. Zo wordt helleveeg Anita Bryant niet vertolkt door een actrice, maar is ze enkel maar te zien in archiefbeelden. Ook de beelden van San Francisco uit de jaren zeventig zijn grotendeels authentiek. Van Sant haalde heel wat mosterd bij de oscarwinnende documentaire “The Times Of Harvey Milk” uit 1984. Om de lijn tussen fictie en werkelijkheid nog dunner te maken schoot Van Sant zijn film grotendeels in het hart van de Castrowijk. Milks originele fotowinkel (die nu een geschenkartikelenwinkel is) werd met toestemming van de huidige eigenaar tijdelijk terug ingericht als fotowinkel, zodat de scènes in Castro Street konden gefilmd worden op de plaatsen waar de gebeurtenissen echt plaatsvonden. Heel wat van Milks toenmalige vrienden duiken trouwens ook op in cameorolletjes in de film.

Hollywood koesterde al lang plannen om het verhaal van Milk te verfilmen. Begin jaren negentig had Oliver Stone een scenario klaar, dat als titel “The Mayor Of Castro Street” meekreeg. Van Sant was toen al in de running om de regie te voeren, maar hij verliet het project na ‘creatieve verschillen’. Robin Williams zou aanvankelijk de hoofdrol vertolken, al waren later ook Daniel-Day Lewis, James Woods en Richard Gere geïnteresseerd. “The Mayor Of Castro Street” is inmiddels nog steeds niet verfilmd, al flirtte recentelijk Bryan Singer ook de materie. Van Sant kreeg inmiddels de kans om een ander scenario over Milk te verfilmen, en hij deed dat met verve en passie. Wie “The Mayor Of Castro Street” ook nog van onder het stof kan en mag halen, de kans dat het een doodgeboren kind is, is reëel. Van Sant’s “Milk” zal sowieso altijd wel de definitieve film blijven over Harvey Milk.

In het begin zijn de ‘homomaniertjes’ die Sean Penn gebruikt om Milk te typeren een beetje ‘out there’, maar hoe verder de film vordert, hoe inniger het allemaal wordt. En hoe aangrijpender. Van Sant maakt een boeiende film over een boeiende man die vandaag de dag nog steeds relevant is. Homo’s mogen dan al niet meer ontslagen worden op het werk, vlak voor Obama’s inhuldiging als president moest Californië wel ervaren hoe het homohuwelijk er opnieuw verboden werd. Penn is trouwens uitstekend in de titelrol en stuwt een zo al geslaagde film naar een nog hoger niveau: zijn Oscar onverdiend noemen is hem oneer aandoen, ook al gaat onze stem nog steeds naar de gekwetste ziel en het getormenteerde vlees van Mickey ‘tough dude’ Rourke in “The Wrestler”.