Eerst naar links kijken, of toch maar naar rechts? Het oriëntatievermogen kan flink in de war zijn als je op het kruispunt staat waar Alex Garland als bastaardkind van David Lynch, David Cronenberg en Darren Aronofsky rondjes aan het rijden is. Al zal het dan eerder wel een rotonde zijn dan een kruispunt, maar dit terzijde. De kans dat het voor velen ‘doe wel en zie niet om’ zal zijn is sowieso groot. Naar welke kant je ook kijkt, Garlands derde langspeler Men zal je sowieso midscheeps raken. Is het niet uit opperste extase, dan waarschijnlijk uit pure verveling.

Garland gebruikt de horroropstoten in zijn film als storm en drang-beeldspraak voor de man-vrouwverhouding. Niet die waarin alles peis en vree is, maar die waarin de machtsverhoudingen op zijn zachtst gezegd schots en scheef zitten. Of in sommige gevallen zelfs knots en scheef. In een tijd waarin mannelijke dominantie meer en meer symbolisch onder vuur komt te liggen kan je het weinig aan de verbeelding overlatende getitelde Men dan ook voor het volle pond zien als een film voor en van deze tijd. Al zal Garland met deze worp eerder een debat openen over de cinematografische waarde van zijn werkstuk dan over de intrinsieke inhoud. Want een lans breken voor de weerbaarheid van de vrouw in een loodzware en eigenzinnige horrormetafoor waarin abstractie de dans leidt is eerder een kunstzinnige dan een maatschappelijke affaire. Je kan zelfs beweren dat Adrian Lyne destijds met Indecent Proposal inhoudelijk meer hout sneed met een simpele ‘wat zou jij doen’-vraag in een film waarin de verstandhoudingen tussen mannen en vrouwen ook uit een machtspositie werden bekeken.

Je kan de onderliggende thematiek natuurlijk ook gewoon skippen, de extrapolatie van een personage naar ‘alle vrouwen’ met het badwater weggooien en Men zien als een individuele helletocht zoals die van Catherine Deneuve destijds in Repulsion. Maar dan nog is de grens tussen verveling en extase dun.

Sfeervol in het begin het zeker is, laat Yoda vanuit Dagobah weten. Daarin ruilt Jessie Buckley de grootstad even in voor een verblijf op het Britse platteland waar ze een vakantiehuis huurt dat al ruim 500 jaar oud is. Enfin, sommige delen. De elektrische bekabeling bijvoorbeeld werd iets recenter vernieuwd. Die retraite komt er niet zomaar: ze heeft rust nodig nadat haar huwelijk ontaardde in een oorlogszone en haar echtgenoot niet zo zaliger zelfmoord pleegde. Speciaal om haar een schuldgevoel aan te praten zelfs. Tsk. De rust die Buckley wil vinden is echter van korte duur: tijdens een boswandeling merkt ze een naakte man op en het duurt niet zo lang voor die ook in haar tuin opduikt. Het begin van een Lynchiaanse schuine streep Cronenbergiaanse schuine streep Aronofskyse nachtmerrie die alle op het eerste zicht toegankelijke thrillerelementen inruilt voor een te nemen of te laten finale boordevol groteske lichaamshorror en een loden symboliek.

Men is het meest interessant tijdens de opbouw: Buckleys eerste aanvaringen met de blote stalker, plots opduikende gruwelbeelden op een smartphone en de kadrering van de tunnels in het woud tonen aan dat Garland wel degelijk weet hoe spanning en onheil potent in beeld te brengen. De beste scène is die waarin Buckley kennismaakt met de huisbewaarder (Rory Kinnear) die haar het huis laat zien: onderkoelde flegmatieke humor en een prikkend gevoel van onheil zorgen voor een veelbelovend aperitief. Zeker omdat Kinnear wel uit een Hammerfilm lijkt te zijn geteletijdmachient. Was gans de film maar zo geweest, zal je geneigd zijn te denken nadat het verhalend intrigerende baan moest ruimen voor een repetitieve beeldenstorm en een blasé gedachtestroom.

Het potente acteerwerk van Buckley en Kinnear houdt de aandacht initieel vast: de immer betrouwbare Buckley bezorgt haar personage de benodigde gravitas en slaagt er in om haar psychologische aftakeling – toch voor minstens een uur – op de rails te houden. En Kinnear vertolkt naast de huisbewaarder ook alle andere demonische mannen die Buckleys pad kruisen. Wat werkt op een visceraal niveau, en natuurlijk ook op het subniveau waarop Garland wil zeggen dat ‘alle mannen hetzelfde zijn’. Waarmee hij eigenlijk feitelijk ook wat polariserend zijn eigen ruiten inslaat. En (nogmaals) de vraag doet rijzen wat de zin is van een debatfilm als de relevantie ervan verstrikt zit in een metafysische en ondoordringbare maliënkolder. Wat ook een debat is natuurlijk. Of toch minstens een afsluitende gedachte.