Wij hebben de broers Dardenne, de Britten Ken Loach, de Zweden Lukas Moodysson' Een vergelijking die misschien niet voor 100% accuraat is, maar die de waarheid in elk geval geen onrecht aandoet. Ze gebruiken allemaal hun camera om onrecht aan te kaarten, de sociale onderbuik van de samenleving te belichten en de kijker en passant een geweten te schoppen. Moet kunnen. Het is helaas wel zo dat deze schrijnende sociale cinema langzaamaan onderling verwisselbaar wordt. Sociale cinema is uitgegroeid tot een genre op zich, en de elementen zijn veelal geijkt : een hoofdpersonage dat net zoals iedereen op zoek is naar geluk, daar heel wat boze en barre tegenstand moet zien te overwinnen, maar uiteindelijk toch het deksel op de neus krijgt.

Pineut van dienst (om het even zeer oneerbiedig uit te drukken) is Lilja, een zestienjarig meisje dat met haar moeder in een krottenwijk in Rusland woont. En krottenwijk mag je letterlijk nemen - de appartementsblokken zijn extreem smerig, grauw en kleurloos. Even denkt Lilja te kunnen ontsnappen aan dit alles. Haar moeder leerde via een datingbureau immers een Rus kennen met een verblijfplaats in Amerika, en Lilja denkt dat ze mee mag naar het Vrije Westen. Niet dus, want haar moeder laat haar ongegeneerd in de steek. Haar tante jaagt haar vervolgens uit haar appartement en dumpt haar in een nog krottiger krot. Enkel de elfjarige Volodya brengt wat vriendschappelijk licht en soelaas in het harde bestaan. Lilja tekent haar doodvonnis als ze besluit (ze heeft het geld nu eenmaal broodnodig) even te proeven van de verboden vrucht, en zich 'for a whole lot of roebels more' in een bar laat oppikken door een man die zijn seksuele lusten kan botvieren. Eenmaal, andermaal, verkocht (om het alweer even zeer oneerbiedig uit te drukken). Lilja voelt zich zowaar terug gelukkig (ze kan Volodya zelfs een verjaardagskadootje kopen), zeker als ze ook nog Andrei ontmoet. Een jonge Zweed die haar het paradijs belooft, maar haar ongegeneerd in de hel dropt. Lilja wordt naar Zweden versast en komt in de klauwen van een malafide tienerprostitutiebende terecht. En neen, een happy end is er niet bij. Of toch ? Moodyssons slot (met een kindvriendelijke voorstelling van de hemel en het vinden van soelaas in zelfmoord) lokt immers nogal wat discussies uit. Velen vinden het te naïef of te sentimenteel, maar smaken verschillen nu eenmaal. Persoonlijk vond ik de 'verlossing' van Lilja een serene aai die de film op dat moment zeker kan gebruiken. Want je hoeft geen Nostradamus met een interimcontract te zijn om te weten dat er voor Lilja geen aardse hemel meer mogelijk is na de hel die zij krijgt voorgeschoteld...

Lukas Moodysson bijt zich voor de eerste keer echt resoluut vast in een sociaal drama. Zijn vorige internationaal verspreide prenten Fucking Amal (twee lesbische tienermeisjes op zoek naar erkenning) en Together (generatieconflicten in een hippiecommune) waren immers luchtiger van aard, en het sociale onrecht werd er met de mantel der humor bedekt. In 'Lilja 4-Ever' stelt Moodysson de wereld echter voor als een goddeloze poel van verderf, en probeert hij het publiek murw te slaan met een staccato-lawine van mensonterende smerigheid. Verhaaltechnisch dan, filmisch is Moodysson niet altijd zo intens. Hij probeert uit teveel vaatjes te tappen : de handcamera (ja, we kennen het procédé ondertussen), extreme close-ups, een enkele slow-motion,... het leidt er allemaal toe dat de film - een intriest scenario ten spijt - niet de volledige speelduur kan blijven boeien. Al ontspruit dat ook uit de scenariostructuur : door in het begin reeds te tonen dat Lilja een vogel voor de kat is, heb je vaak de indruk dat de film zich te traag en te voorspelbaar naar die ontknoping voortbeweegt. En dat zal ook wel niet de bedoeling geweest zijn.

Filmische kritiek ten spijt... uiteraard haalt Moodysson zijn slag thuis, mede door de doorleefde vertolking van Oksana Akinshina. Bovendien wordt de seksindustrie ijzingwekkend gruwelijk in zijn blootje gezet (de scènes waarin Lilja als een gekooid dier van de ene geile beul naar de andere wordt gebracht), waardoor de ongenuanceerde verhaalaanpak toch als een uppercut aankomt. Zowel boven als onder de gordel.