We zagen deze film voor het eerst in oktober 2018 op Film Fest Gent. Zelfs met de steeds warmere temperaturen in onze contreien, kan je dat bezwaarlijk zomer noemen. Maar kijk, de thuisbioscooprelease van deze film - die in ons land ook een korte carrière in de zalen kende - valt zowaar wel midden in de zomer. Daar de titel “Leto” zich netjes als “zomer” laat vertalen is dit een goede timing voor deze sfeervolle zwart-witfilm die zich afspeelt tegen de rebellerende achtergrond van de Russische undergroundrockscene van begin jaren tachtig.

Westerse rockmuziek was voor vele jongeren een Heilige Graal in de Sovjet-Unie. Sommige artiesten werden oogluikend toegestaan door het communistisch bewind, andere werden in de ban geslagen. Elpees en bootlegtapes werden onder de toonbank en in wodkakratten verhandeld. Vaak de enige manier om werk van artiesten als David Bowie, Lou Reed, Iggy Pop, T-Rex en Blondie te pakken te krijgen. Russische rockgroepen waren er ook, maar die moesten hun ding vaak clandestien of onder KGB-toezicht in gemonitorde rockclubs doen. Een ban die pas tijdens de perestrojka werd opgeheven.

Regisseur Kirill Serebrennikov zoomt in op de bloeiende rockscène die ontstond rond de Leningrad Rock Club en op de ontstaansgeschiedenis van twee vooraanstaande bands: Zoopark en Kino. De charismatische Mike Naumenko - frontman van Zoopark - wordt voorgesteld als een enigmatische cultleider die gelijkgestemde muzikale zielen graag een handje hielp bij het verwezenlijken van hun muzikale dromen. Een van die volgelingen is Viktor Tsoi, die zal uitgroeien tot leadzanger van de cultband Kino en misschien wel het grootste rockicoon is dat de Sovjet-Unie ooit heeft voortgebracht.

Serebrennikov mengt mythe en waarheid en doet dat met een breed filmisch spectrum: hij laat ruimte voor karaoke-animatieopvoeringen annex fantasiedroomsequenties en doorspekt zijn zwart-witspectrum occasioneel strategisch met een kleurenpalet. Naast Naumenko en Tsoi concentreert hij zich ook op Natalya, Mikes echtgenote die niet ongenegen blijkt voor de charmes van Tsoi. Serebrennikov distilleerde zijn script trouwens uit Natalya’s memoires. Toch kreeg Serebrennikov kritiek: rockveteraan Boris Grebenshchikov die veel samenwerkte met Naumenko en de debuutelpee van Kino mee produceerde, veroordeelde de film en zei dat er meer volledige leugens dan halve waarheden in de film zitten.

Als dat zo is, is dat geen reden tot gehuil. Integendeel. Serebrennikov stopt meer dan een laag in zijn narratie: Leto is filmisch boeiend, historisch relevant, muzikaal verheffend en rebellerend bezwerend. En erin hakken doet Serebrennikov ook af en toe: in wat op het eerste zicht een faits divers-moment lijkt, ligt de achilleshiel van een volledige generatie bloot als hij toont hoe Russische jongeren worden klaargestoomd als kanonnenvlees voor de strijd in Afghanistan.

De vertolkingen zijn eveneens geïnspireerd: vooral Roman Bilyk (naast acteur ook frontman bij de band Zveri), Teo Yoo en Irina Starshenbaum slagen erin om met hun interpretatie van het centrale drietal de lont aan het rockvuur te houden. Yoo werd vooral gecast omdat hij heel sterk op de echte Tsoi lijkt. De acteur spreekt zelf geen Russisch, zodat zijn stem werd gedubd. Nog meer kunstgrepen tijdens het filmen van Leto: Serebrennikov – die sinds 2012 ook artistiek directeur is van het avant-garde Gogol Center in Moskou - werkte de opnames en de volledige montage van “Leto” af terwijl hij onder huisarrest zat wegens verdenking van fiscale fraude.  

“Leto”’s ode aan het leven krijgt bij het begin van eindgeneriek een zure coda door het sterfjaar van zowel Naumenko als Tsoi te vermelden. Beide rockhelden werden immers niet oud. Tsoi stierf in augustus 1990 op 28-jarige leeftijd tijdens een verkeersongeval, waarschijnlijk omdat hij achter het stuur in slaap was gevallen. Naumenko stierf in augustus 1991 op 36-jarige leeftijd onder nooit volledig opgehelderde omstandigheden aan de gevolgen van een hersenbloeding. 

Een aanrader, maar dat hadden zelfs de slechte verstaanders intussen wel al begrepen.