Begin de negentiende eeuw werd op grote schaal jacht gemaakt op walvissen. De dieren waren immers een belangrijke bron voor de ‘whale oil’ (walvistraan), een produkt dat ondemeer gebruikt werd als lampolie en zelfs in Europa en America voor licht zorgde ! Maar ook meubels uit die tijd, corsets voor vrouwen en zelfs bedjes/wiegen waarin baby’s sliepen waren belangrijke nevenproducten, afkomstig van de gedode dieren. De omstandigheden waarin men de strijd moest aangaan met de indrukwekkende beesten werden gekenmerkt door de vele risico’s : de zee blijft een onberekenbaar, onvoorspelbaar gegeven – moeder natuur weet je wel – en ook de dieren zelf lieten zich niet altijd op een makkelijke manier ombrengen.

Er bestaat een verhaal dat in de winter van 1820 de uit Nantucket uitgevaren walvisvaarder Essex in zijn zoektocht naar walvissen zomaar werd aangevallen door een enorm dier dat op een manier reageerde zoals nooit eerder door mensen werd ervaren : wraakzuchtig. Het ging het beest niet enkel om het in leven blijven of ontsnappen, het leek er op alsof de walvis de strijd wou aangaan met het schip en zijn bemanning die eigenlijk maar één reden had voor zijn aanwezigheid : het doden van het dier.

Toen schrijver Herman Melville kennis kreeg van dit onwaarschijnlijke verhaal nam hij contact op met Nickerson, één van de weinige overlevenden van de bewuste tocht op zee om de ware toedracht achter alles te kennen. De gegevens die hij daarbij optekende vormden de basis voor het boek ‘Moby-Dick’. En dat is meteen het interessant klinkende vertrekpunt voor “In The Heart of the Sea”.

Regisseur Ron Howard kreeg het scenario voor de film voor het eerst in handen toen hij samen met Chris Hemswoth (die de rol vertolkt van ‘eerste Bootsman’ Owen Chase in de film) “Rush” aan het opnemen was (2013). Zelf wist hij helemaal niets af van de Essex, laat staan dat hij wist dat het ‘script’ gebaseerd was op waar gebeurde feiten. Het boek 'In the Heart of the Sea : The Tragedy of the Whaleship Essex' van Nathaniel Philbrick bleek een belangrijk gegeven.
Een deel van de scènes voor “In the Heart of the Sea” werd opgenomen voor de kust van La Gomera, behorend tot de Canarische Eilanden. Om het niet alleen voor de kijkers maar ook voor de cast zo realistisch en waarheidsgetrouw als mogelijk te laten overkomen bouwden men zelfs een volledige replica van de Essex !

De film werd om voor de hand liggende redenen gefilm in chronologische volgorde : de mate waarin de bemanning vermagerde kon enkel op die manier worden vastgelegd alhoewel de gezondheid van de acteurs steeds voorop stond. En de mensen verantwoordelijk voor make-up ook hun expertise konden aanwenden om het er zo écht mogelijk te laten uitzien. De makers gebruikten twee schepen voor de film : een écht zeilschip dat in open water werd gebruikt en een replica die ondergebracht werd in de Leavesden Studios in een enorme watercontainer. Schilderijen en tekeningen van toen moesten hen helpen om de ‘look’ van het echte schip van toen zo dicht als mogelijk te benaderen. Een volledig gerestaureerd schip dat ondergebracht is in het Walvismuseum in Mystic (Connecticut) was een bijkomend voorbeeld voor de makers van “In The Heart of the Sea”. Toen het 'varende schip' van Engeland naar La Gomera werd overgebracht gebeurde dat varend/zeilend wat de mensen die verantwoordelijk waren voor het camerawerk toelieten om fraaie plaatjes te schieten op zee. “In The Heart of the Sea” is overigens de eerste film die werd opgenomen op de vermelde locatie. Na vijf weken van opnames trok men naar een strand in Tenerife om er de opnames te gaan maken van wat in de film wordt voorgesteld als een onbewoond eiland.

“In the Heart of the Sea” moet het voornamelijk hebben van zijn spektakelwaarde. De actie op zee staat centraal, zelfs in die mate dat er geen tijd wordt uitgetrokken voor iets anders. Een dergelijke tocht als die van de Essex nam vele maanden in beslag en logischerwijze mocht men in deze film hier ook wat dieper zijn ingegaan op de personages, wat zich afspeelt aan boord als er geen walvissen in de buurt waren bv. Een iets bredere kijk op het totaal gegeven kon allicht met een extra Filmfreak (waarderings-)ster beloond worden, daar waar wij het einderesultaat nu kortweg kunnen omschrijven als een geslaagde actieprent man versus natuur.