Volgelingen van Michael Haneke mogen zowaar in de handen klappen en de beentjes losgooien. Er kan immers eens gelachen worden in een film van Oostenrijks meest cinematografisch onderlegde chroniqueur van het verval van de Westerse beschaving. Of behoort die titel Ulrich Seidl toe? Wie er wil over discussiëren, kan en mag. Met geruchtmakende titels als “Funny Games” (een aanklacht tegen de populariteit en schijnheiligheid van filmgeweld), “Das Weisse Band” (een kijk op de opkomst van fascisme) en “Amour” (een dissectie van euthanasie) verzekerde Haneke zich in elk geval van een gebeitelde plaats in kringen waar al eens een bos over de zevende kunst wordt opgezet. Al is de bebaarde filmpoëet eigenlijk op zijn best wanneer hij zijn observaties subtieler verpakt in kleinschalige drama’s zoals “Code Inconnu”, “Caché” en deze misleidend getitelde “Happy End”. Wat niet wegneemt dat “Das Weisse Band” wel degelijk een (semi)meesterwerk blijft.  

Haneke legt nog maar eens het menselijk falen pijnlijk bloot in een kuitenbijtend drama. Zij het niet zomaar één: op de een of andere bizarre manier laat “Happy End” zich ook bekijken als een gitzwarte en amorele komedie. Door Jean-Louis Trintignant laconiek te laten verkondigen dat hij zijn dementerende vrouw deed stikken met een kussen, kan iedereen die “Amour” zag monkelend gniffelen. Bovendien heeft Trintignants personage ook dezelfde naam als dat uit “Amour”. Haneke die metagrapjes maakt, de verrassingen zijn de wereld duidelijk nog niet uit. 

Georges Laurent (Trintignant) vertoont tekenen van dementie en smeedt plannen om zelfmoord te plegen. Dochter Anne (Isabelle Huppert) is een hardvochtige zakenvrouw die samen met haar lanterfantende zoon Pierre het familiale bouwbedrijf leidt. Haar broer Thomas (Mathieu Kassovitz) liet destijds zijn vrouw en dochtertje Eve in de steek om te hertrouwen met Anaïs met wie hij intussen ook een kind heeft. Nadat zijn ex door toedoen van Eve in een coma belandt, komt het meisje eveneens bij de Laurentclan inwonen. En dat terwijl Thomas intussen alweer een buitenechtelijke relatie heeft, Pierre zich steeds driester afzet tegen zijn moeder en zijn familie en Georges steeds verder gaat in zijn zelfmoordplannen.

“Happy End” speelt zich af in Calais ten tijde van de vluchtelingencrisis. De actualiteit van de vluchtelingen is op de achtergrond latent aanwezig, maar komt zelden op het voorplan omdat de Laurents helemaal geen oog hebben voor de gestrande immigranten. Hun eigen materialisme en egocentrisme voederen is het enige waar ze schijnbaar aandacht voor hebben. Buitenstaanders worden door de rijke klasse hoogstens getolereerd omdat het moet of omdat ze er profijt kunnen uithalen – getuige de relatie met het inwonend huishoudkoppel.

Haneke rijgt als vanouds statische scènes waarin ogenschijnlijk niets of weinig gebeurt naadloos aan elkaar, en zet zo opnieuw verschillende sterke stalen van ‘visueel vertellen’ neer. In sommige scènes hoor je niet eens wat er wordt gezegd of weet je niet meteen wat er aan de hand is. Vaak wordt pas naderhand duidelijk hoe de scènes een plaats hebben in de volledige narratie. Eigenlijk heeft het weinig zin om Hanekes stijl te proberen omschrijven: ze ondergaan is de enige manier om ze echt te vatten.

“Happy End” heeft door de kijk op een versplinterde familiale microkosmos niet echt een duidelijke focus, maar is door die meanderende groepsportretaanpak misschien wel een van de meest relevante maatschappelijke aanklachten die Haneke op zijn cv heeft staan. Net omdat hij een samenleving toont waarin niemand zich schijnbaar nog bewust is van de eigen tekortkomingen, en een schrijnend gebrek aan communicatief mededogen zich mondiaal heeft verankerd. Sneren naar de sociale media zijn er ook: Thomas’ overspel beleven we hoofdzakelijk via ingetypte mails en Facebookberichten, Eves leefwereld wordt gevisualiseerd door opnames die ze maakt met haar iPhone.

“Happy End” is een druipend vat cynisme annex als soapopera vermomde aanklacht tegen westers kapitalisme en hokjesdenken waarin voor empathie nauwelijks plaats is. En sluit af met een ‘dijenkletsend’ slotbeeld dat zo cru en bruusk is dat eens goed lachen misschien wel de beste remediërende reactie is. Ook al is de kleur van die lach diepverankerd gifgroen.