Voor een maatschappelijk experimentje klein maar fijn moet je bij de Duitsers zijn. Zo lijkt het toch: na “Das Experiment” waarin gevangenen zich konden uitleven als gevangene of bewaker, is er nu “Die Welle” waarin leerlingen een dictatuur proberen na te bootsen om de machinaties van nazi-Duitsland bloot te leggen. Het uitgangspunt voor beide films is echter wel degelijk Amerikaans. “Das Experiment” was gebaseerd op een experiment in de Stanfordgevangenis, “Die Welle” haalt de mosterd bij een experiment van leraar Ron Jones uit Palo Alto in 1967. Dat experiment werd de inspiratie voor een boek dat al eens werd verfilmd voor televisie in 1981. Ook heel wat toneelstukken en theateropvoeringen baseerden zich op dit kuddegeest-experiment dat grotendeels verliep zoals de Duitse cineast Dennis Gansel het neerpoot in het hedendaagse Duitsland.

Rainer Wenger (Jurgen Vogel) is leerkracht aan een middelbare school in Duitsland. Voor een themaweek wil hij de leerlingen wat bijbrengen over rebellie (Wenger heeft niks voor niks t-shirts van The Ramones en The Clash in de kleerkast hangen). Als dat onderwerp al blijkt ingenomen te zijn door een collega, kiest hij dan maar voor autocratie, de samenlevingsvorm waarin een individu of groep van individuen de regels opstelt. Neen, niet weer een verwijzing naar het Derde Rijk, zuchten de leerlingen. Bovendien is het vandaag de dag toch niet meer mogelijk dat een dergelijk regime zich herhaalt in een beschaafd Westers land, verkondigen ze. Dat is buiten Wenger gerekend die zijn leerlingen met de neus op de feiten drukt: de komende week mogen ze hem enkel maar aanspreken met Herr Wegner in plaats van Rainer, moeten ze een uniform dragen en horen ze willens nillens allemaal bij dezelfde groep. Blijkt dat heel wat leerlingen zich best thuis voelen in die groep. Ze kicken op het uniform, noemen zichzelf Die Welle (De Golf) en sluiten anderen uit die geen deel uitmaken van de groep. Vriendschappen begeven het, andere worden gevormd, conflicten en frustraties komen aan de oppervlakte. Uiteraard heeft Wenger zijn groep al snel niet meer onder controle, en wanneer hij een einde aan Die Welle probeert aan te maken barst de bom…

Machtsmisbruik, uitsluiting en fascisme steken de kop op in een film die een nauwelijks verholen nazi-allegorie voor tieners wil zijn. Helaas doet Dennis Gansel weinig interessants met “Die Welle”. De cast is ontzettend stereotiep: iedereen haalt er in een vingerknip de verlegen atleet uit, of het intelligente meisje van de klas, of de brutale snotapen die voor de onderdrukking gaan zorgen, en de labiele malloot die een revolver toevoegt aan de homepagina van Die Welle, … al na een kwartier is het duidelijk in welke clichévalstrik iedereen gaat trappen. Het mag dan nog allemaal echt gebeurd zijn, Gansel doet weinig moeite om de film boeiend te houden. Sommige scènes leunen ontzettend dicht aan bij de parodie: de ‘botsing’ tussen de aanhangers van Die Welle en de anarchisten met hun hanenkam heeft nauwelijks meer narratieve kracht dan pakweg een scène uit een vlug in elkaar geflanste televisiesoap.

Nog uitschuivers: de scène waarin een tegenstander van Die Welle pamfletten uitdeelt krijgt absurde thrillercameravoeringen mee, een gevecht tijdens een waterpolowedstrijd is letterlijk en figuurlijk een slag in het water. Doordat Gansel de ene fletse scène na de andere aan elkaar rijgt, gaat elke relevantie en elke dreiging van het experiment teloor. Probeer maar eens niet te lachen bij de over het paard getilde dramatiek die Gansel in de slotscène stopt. En dan vindt hij het ook nog nodig om het publiek grotendeels als idioten te beschouwen: als filmmaker laat hij nauwelijks ruimte voor interpretatie en mokert er alle verhaalwendingen in op een manier waarop geen plaats is voor subtiele verhaal- of karakterontwikkeling. Alsof je een kruiswoordpuzzel cadeau krijgt waarin alle woorden al zijn ingevuld.

Ondanks de filmische lapsussen kunnen we “Die Welle” toch niet zomaar afschrijven als nutteloze cinema: het blijft een interessant uitgangspunt voor een discussie op middelbare schoolniveau en zal in die optiek waarschijnlijk op veel filmlijstjes prijken van leraars en studenten. Vanuit educatief oogpunt is het genoeg, maar meer relevantie heeft dit makke filmpje niet te bieden.

Gezien op het 35e Filmfestival van Gent.