Het is eerder ongebruikelijk dat wij een documentaire bekijken. De reden ligt voor de hand : het is al even uitzonderlijk dat iets als een documentaire de bioscoop haalt en wanneer dit dan toch gebeurt, eerder in een beperkt aantal zalen of bioscoop-complexen. Ja ja, elk jaar wordt een documentaire bekroond met een 'Academy Award'/Oscar maar ik kan mij niet herinneren dat ik ooit één van de prijswinnaars heb gezien. Tot Bowling for Columbine dus...

Laat mij eerst eens één en ander situeren : Columbine is de Amerikaanse geschiedenis ingegaan als één van de tragische schietincidenten in Amerikaanse scholen. Twee jongeren gooiden er anno 1999 alle remmen los in de school van Columbine met een bijzonder hoge tol aan slachtoffers tot gevolg. Dat studenten zich ongeremd kunnen uitleven moet kunnen, maar niet op een manier waarop je tot de tanden gewapend de school herschaapt in een heuse war zone en onschuldige medestudenten als honden afmaakt. Maar er is meer, eigenlijk veel meer. Zo zijn er de gebeurtenissen in de school van Flint, waar een zesjarige jongen een al even jong meisje de fatale kogel geeft. Zo zijn er jammerlijk genoeg nog wel enkele voorbeelden, maar die halen de film niet. Terecht, want waar het regisseur Moore om te doen is, is het waarom van dit alles.

Hij probeert in zijn documentaire op zoek te gaan naar de achterliggende oorzaken van dit uitzonderlijke, excessieven en explosieve geweld op Amerikaanse bodem. Moore stelt dat in Canada bijvoorbeeld, waar ook aardig wat wapens liggen in de huizen van minder angstige en ongeruste burgers dan hun Amerikaanse buren, beduidend minder mensen overlijden als gevolg van het gebruik van (hand)vuurwapens. Even vergelijkt hij de V.S. ook met Europa of bepaalde Europese landen, alhoewel die vergeliking niet echt opgaat omwille van de demografische verschillen.

De manier waarop Moore de doden lnkt met de wapenindustrie en de wijze waarop hij één en ander brengt is niet altijd zoals de ernst van het onderwerp zou doen verwachten. De documentaire heeft zijn grappige momenten, maar mist daarom zijn effect niet. Een voorbeeldstudent die een tafeltje vult met schietijzers en er even voorheen nog vrij onschuldig uitzag, je kan moeilijk zeggen dat de boodschap niet overkomt. Idem wat het tekenfilmpje betreft bijvoorbeeld dat kort de Amerikaanse geschiedenis schetst en aantoont hoe vredelievend sommige Amerikanen in het verleden wel (niet) waren...

Er zijn weinig films die mij bij een tweede keer kjiken nog steeds kippevel bezorgen. Wanneer dit dan toch lukt gaan we prompt wat kwistiger met (kwoterings)sterretjes gaan omspringen. De scène waarin je het bandje hoort van het gesprek tussen een lerares en de 911-centrale (bij ons de 101-centrale) zorgt ook bij het herbekijken voor koude rillingen. Je kan moeilijker nog realistischer zijn in je filmopdracht wanneer je archiefbeelden van bewakingscamera's op de kijker afstuurt, wanneer je een interview toont van een meisje dat zag hoe haar beste vriendin voor haar ogen als een hond werd afgemaakt, hoe een vader een pleidooi houdt tegen de manier waarop zijn zoon de dood vond...

Het is bijzonder sterk dat Moore van de ene seconde op de andere kan overschakelen van humor naar drama en vice versa. Want wie vreest dat de film noodzaakt tot een doosje Kleenex-zakdoekjes door van begin tot eind op je emoties in te spelen heeft het verkeerd voor. Het is Moore te doen om de boodschap, en volgens hem zelfs de opinie van een meerderheid Amerikanen die net zo denken over het onderwerp als hem. Bowling for Columbine is soms diep-tragisch, aangrijpend en hartverscheurend, terwijl andere stukken best wel grappig zijn. Het lijkt moeilijk te begrijpen, precies daarom moet je deze film zeker zien... Moore heeft in het verleden al bewezen dat hij niet bang is om links en rechts tegen wat schenen te schoppen. Wie zich de Oscar-speech van Moore nog herinnert, weet dat er eigenlijk geen grenzen zijn voor Moore. We vinden het dan ook echt lovenswaardig wanneer we zien op welk manier hij Charlton Heston op het eind van de film te kakken zet. De film kreeg ook een aantal extra's mee die allemaal in het verlengde liggen van wat je van een documentaire als deze zou verwachten. De twee interviews met Moore (eentje met de professionele pers, een op een filmfestival, ik dacht dat van Londen) geven de filmmaker de gelegenheid om honderduit over zijn film te spreken. Michael Moore doet dit niet (altijd even) ernstig en komt zelfs heel grappig uit de hoek bij sommige momenten. Op de denkbeeldige schaal van spontantiteit lijken deze stukjes niet echt toppers te zijn omdat in beide interviews een aantal zaken parallel lopen. De videoclip van Marilyn Manson staat er ook op als extra, alhoewel het door weinigen zal bekeken worden vrezen we. Wie zich in het hoofd gehaald heeft om gedurende 12 minuten een journalist aan het woord te laten (ene Julien Vrevels, wie in godsnaam is Julien Vrevels ?!!) die het werkwoord verslaan nog niet kan vervoegen zonder fouten, krijgt van ons de onderscheiding van miskleun van de maand, afvoeren maar, de journalist zeker niet vergeten...