Vergeet de M&M's. Voor deze film (die in 2002 op het Sundance festival de publieksprijs won voor de originaliteit) wapen je jezelf beter met een fikse dosis valiumpillen. Niet zozeer vanwege de SM-invalshoek, maar wel omdat regisseur/co-scenarist Steven Shainberg zijn mannelijke protagonist als ongelooflijk bizar en ondoorgrondelijk neerpoot. David Lynch lijkt nooit veraf, alleen is bij Lynch meestal alles geschift. Shainberg maakt de rest wel 'gemakkelijk' toegangbaar, waardoor de desoriéntatie eigenlijk des te groter is. Al is het geen geheim dat Shainberg dweept met Lynch : hij noemt zelf Blue Velvet als een van de inspiraties voor de toon van deze film. Daardoor lijkt het erop dat Shainberg een bewuste Lynchiaanse draai aan de film gaf. Of het kan ook dat ik de onderliggende kronkels van manisch-possessieve, fetisch-dominante E. Edward Grey (James Spader) niet echt aanvoel omdat sadomasochisme nu eenmaal mijn ding niet is. En neen, geénteresseerde instructeurs hoeven GEEN mailtje te sturen om mij de knepen van het vak bij te leren.

Maar goed, terug naar de film, want vooraleer meneer Grey zijn intrede doet, maken we eerst kennis met het eigenlijke hoofdpersonage Lee Holloway (Maggie Gyllenhaal, die net zoals haar broer Jake - Donnie Darko - een doorbraakfilm te pakken heeft). Bij het begin van de prent komt ze vrij uit een psychiatrische instelling. Ze verkondigt genezen te zijn, opnieuw klaar voor het dagelijks leventje in the 'perfect blue buildings', maar al gauw blijkt dat maar schijn. Kan ook moeilijk anders, met een aan drank verslaafde vader en een slaafse moeder. Telkens Lee het emotioneel te kwaad krijgt, doet ze aan zelfmutilatie (scherpe voorwerpen, een naaisetje, kokende ketels,... het komt allemaal van pas). Toch is Lee vastbesloten het te maken in het leven, en ze reageert op een jobadvertentie bij de advocaat Grey. Hij neemt haar aan als secretaresse, en Lee wordt al snel deelgenoot van zijn bizarre trekjes. Grey is zeer onvoorspelbaar in zijn reacties naar Lee toe : soms vormt hij een surrogaat voor een bezorgde vader, op andere momenten slingert hij haar scheldwoorden naar het hoofd en op weer andere tijdstippen negeert hij haar gewoon. Een spervuur van stemmingen dat echter helend werkt op Lee, waardoor ze in stilte verliefd wordt op haar baas. Zeker nadat hij haar laat inzien dat zelfmutilatie helemaal niet nodig is, en dat ze ook op andere manieren van 'pijn' kan genieten. Een SM-sprookje lijkt geboren, maar het duurt een tijdje eer de liefdesvogeltjes elkaars dominante en onderwerpende zijde aan elkaar hebben aangepast.

Helemaal knap is dat Shainberg SM niet als iets verderfelijks of lachwekkend voorstelt. Integendeel, voor de twee hoofdpersonages is het de enige manier om geluk te vinden in de voor hen anders onbegrijpelijke wereld. Een boodschap die hij er gelukkig ook niet inhamert, en die vaak heel subtiel aan de man en vrouw wordt gebracht. Zoals reeds geschreven maakt de regisseur het zijn publiek daarbij niet altijd gemakkelijk : Lee's leefwereld mag dan wel constant te begrijpen zijn, Grey blijft tot na de eindgeneriek voor het grootste deel een enigmatisch wezen. Niet alle plotwendingen zijn even geslaagd of goed uitgewerkt (zo is er weinig aandacht voor de scénes met de ouders), maar toch zorgt Shainberg dat zijn film blijft intrigeren. Ook op het vlak van production design en details scoort Secretary. Het kantoor van Grey is te bizar voor woorden : het secretary wanted-uithangbord, de symmetrisch geschikte voorraad kaas in de koelkast om de muizen te vangen, de orchideeéntempel, de ingelijste brieven met typfouten,... stuk voor stuk subtiele penseelstreken die de nooit veraf zijnde zwarte humor extra ondersteunen.

Het is in elk geval lovenswaardig dat onafhankelijke Amerikaanse cineasten nog steeds hun ding willen en kunnen blijven doen buiten het big bucks-systeem. Want eigenlijk vertelt Shainberg hier net hetzelfde verhaal als de cineasten die binnen het studio-systeem het te diepe water tussen twee geliefden willen draineren : dat een liefdesrelatie altijd verloopt met vallen en opstaan. Alleen volgt Shainberg hier resoluut zijn romantische personages, en geeft hij er af en toe een ferme lap op.