Wie dacht dat de Amerikaanse schrijver Edgar Rice Burroughs (1875-1950) enkel maar brood op de plank bracht met zijn verhalen rond Tarzan, heeft het mis. De Heer Van De Apen mag dan wel zijn grootste succes zijn geweest, daarnaast schreef hij ook nog andere verhalen. Vooral science fiction, en dit gebundeld in reeksen als de “Pellucidar”-reeks (met “At The Earth’s Core” als bekendste titel), de “Venus”-serie en de “Caspak”-serie (waarvan het tweeluik “The Land That Time Forgot” en “The People That Time Forgot” in de jaren zestig door de Britse genreregisseur Kevin Connor werden verfilmd). En dan was er ook nog de “Barsoom”-reeks die uiteindelijk zou afklokken op elf verhalen waarin John Carter zijn opwachting maakte. Op de kop af honderd jaar geleden publiceerde Burroughs het eerste verhaal uit die reeks onder de titel “Under The Moons Of Mars” in het pulpblaadje “The All-Story”. Voor de heruitgave als hardcoverboek in 1917 werd de titel van dat premièreverhaal trouwens aangepast naar “A Princess Of Mars”. De avonturen van John Carter kregen nooit de internationale bekendheid van Burroughs’ “Tarzan”-reeks die toevalligerwijs eveneens in 1912 werd opgestart. Dat komt grotendeels omdat Hollywood John Carter niet zo massaal omarmde als Tarzan.

Niet dat er geen pogingen zijn ondernomen. In 1931 al probeerde Bob Clampett (supervisor van heel wat “Looney Tunes”-cartoons) om een speelfilmlange animatieadaptatie op poten te zetten. Burroughs was meteen enthousiast, maar de weg tussen idee en feitelijke uitwerking bleek te lang en het project was misschien ook wel zijn tijd vooruit. Testopnames van Clampetts project werden tot groot jolijt van filmhistorici begin jaren zeventig teruggevonden in de archieven van Edgar Rice Burroughs. In de jaren vijftig liet Ray Harryhausen weten geïnteresseerd te zijn in de verhalen rond John Carter, maar uiteindelijk duurde het tot de jaren tachtig vooraleer er nog eens opnieuw echt sprake was van een John Carter-verfilming. Toen kochten producers Mario Kassar en Andrew G. Vajna (“Rambo”, “Total Recall”, “Terminator II”) de filmrechten voor Disney, die hoopten om een franchise te kunnen opstarten die zich qua populariteit kon meten met Lucas’ “Star Wars”-imperium. Tom Cruise werd getipt voor de hoofdrol, maar het project liep opnieuw averij op, naar verluidt omdat niemand de juiste manier zag om de wonderlijke wereld van John Carter (de verhalen spelen zich af op Mars) treffend visionair in beeld te brengen. Waarop het project uiteindelijk naar Paramount verhuisde en Robert Rodriguez zich bereid toonde om de film te regisseren als opvolger van “Sin City”.

Rodriguez zette zich echter buitenspel door geen lid te blijven van de Directors Guild Of America, waarna zijn plaats werd ingenomen door achtereenvolgens Kerry Conran (“Sky Captain And The World Of Tomorrow” en Jon Favreau (“Iron Man 1 &2”). In volle voorbereiding trok Paramount echter de stekker uit het project, en zagen ze meer heil in een heropstart van hun “Star Trek”-franchise. Begin 2007 verhuisden de rechten opnieuw naar Disney, en daar vielen de puzzelstukken toen wel in elkaar. De visuele effecten-tovenarij was inmiddels ver genoeg geëvolueerd om eender welke wonderlijke wereld en bizarre creaturen te visualiseren, dus dat was alvast geen probleem meer. De keuze van regisseur was alvast opvallend: Andrew Stanton (Pixar-medewerker en regisseur van “Finding Nemo” en “Wall-E”) liet zich het project welgevallen en zag het materiaal wel zitten als basis voor zijn live action-debuut.

John Carter (vertolkt door Taylor Kitsch, later dit jaar nog te zien in het “Battleship”-spelbord en in Oliver Stones grootschalig misdaaddrama “Savages”) is een ex-militair uit de Amerikaanse Burgeroorlog. Na die oorlog houdt hij het vechten voor bekeken, maar helaas voor hem wordt hij ingelijfd om tegen zijn zin mee te helpen in de strijd tegen (opstandige) Indianen. Tijdens zo’n Indianenaanval verzeilt Carter in een grot waar hij met de hulp van wat hocus pocus en een tijdsportaal op Mars verzeilt. Waar hij alleszins niet vreedzaam rode bieten zal kunnen planten of oogsten: blijkt dat er een serieuze strijd aan de gang is tussen twee volkeren en dat de stad Helium onder vuur ligt van de Therns, aangevoerd door Matai Shang (Mark Strong) en bijgestaan door de troepen van Sab Than, de prins van Zodanga. Midden in die strijd staat de woestijnstam van de Tharks. De Tharks nemen John Carter gevangen en merken al gauw dat de rare snuiter over speciale krachten beschikt die van pas kunnen komen in de oorlog die op Mars woedt. Bovendien wordt Carter tot over zijn oren verliefd op Dejah Thoris (Lynn Collins), de prinses van Helium.

Stanton haalt het onderste uit de trukendoos om Burroughs’ Marsfantasie op het scherm te brengen, impressionante visuele effecten op kop. Toch slaagt de bling bling (het budget klokte af op – jawel – 250 miljoen dollar) er niet in om veel verwondering op te roepen. Stanton doet zijn best om een boeiende aftrap te verzorgen voor wat (als de boxofficegoden meewillen) een franchise moet worden, maar het is allemaal al eens eerder gedaan. Wat een eeuw geleden misschien nog nieuw was, oogt inmiddels als een beproefde mengeling van elementen uit “Star Wars”, “Avatar” en tal van andere sf-saga’s. En ook het motion caption acteren (ditmaal gaan onder meer Willem Dafoe, Samantha Morton en Thomas Haden Church schuil onder een digitaal pak) is intussen al een beetje oud nieuws. “John Carter” is dus vooral praat na de vaak: het laat zich bekijken, en heeft best een aantal leuke vondsten, maar aan het eind van de rit heb je toch een reis langs ietwat platgetreden paden achter de rug. Of hoe de verwondering ontbreekt om hier vandaag de dag nog van onder de indruk te zijn.

Uitsmijter voor de completisten: in 2009 werd John Carters eerste avontuur onder de titel “Princess Of Mars” al eens verfilmd als z-titel voor de dvd-markt. Met Traci Lords als prinses Dejah. Al dan niet op eigen risico te ontdekken.