Hopelijk is The Irishman niet het laatste wapenfeit van de inmiddels 77 jarige Martin Scorsese. Als het dat wel zou blijken te zijn, dan is het alvast een afscheid in thematische en visuele schoonheid. Een elegie waarin zowel de regisseur, de acteurs als de personages de tijd door hun vingers voelen glippen. En dat in een film die er ironisch genoeg zijn tijd voor neemt met een speelduur van drie uur en een half.

Met The Irishman zoekt Scorsese vertrouwd maffiaterrein op. Naar een rechtstreekse link met onder meer Goodfellas, Casino en The Departed hoef je niet ver te zoeken. Heel schoon is alvast dat Scorsese voor de negende keer samenwerkt met Robert De Niro. Nog schoner is dat hij Joe Pesci nog eens voor de camera wist te krijgen - en dat voor wat een van de mooiste rollen uit zijn carrière is. En dan is er ook nog Al Pacino in zijn allereerste en waarschijnlijk enige samenwerking met Scorsese: l ang geleden dat we de man zo intens en gedreven zagen stomen. Als er een Oscar zou bestaan voor trioacteren, dan waren de gedoodverfde prijsbeesten bij deze gekend.

The Irishman lag al sinds 2004 op de tekentafel van Scorsese. Toen kreeg hij van De Niro het non-fictieboek I Heard You Paint Houses overhandigd. Daarin schetst truecrimeauteur Charles Brandt het leven van vakbondsman annex maffiahuurmoordenaar Frank Sheeran. Met als voornaamste revelatie dat het Sheeran was die in 1975 vakbondsbaas Jimmy Hoffa vermoordde. Hoffa’s lichaam werd nooit teruggevonden, en het duurde zeven jaar vooraleer de autoriteiten hem officieel dood verklaarden. Al zijn er heel wat speurders zijn die - al dan niet gestaafd met forensisch bewijs - beweren dat Sheeran met zijn getuigenis maar wat uit zijn nek kletste.

Iets wat Scorsese niet doet. Integendeel. De Niro heeft met Sheeran een rol te pakken waarin hij vol overgave zijn tanden kan zetten, Pacino maakt van Hoffa een iconische driftkikker en Pesci voegt diepgang toe aan zijn vertolking van maffiabaas Russell Bufalino, de opdrachtgever voor de executie van Hoffa. The Irishman gaat niet enkel over de moord op Hoffa. Scorsese begint zijn epos immers al in de jaren vijftig en eindigt pas met de ouderdomsdood van Sheeran in 2003. Het knappe is dat Scorsese de personages doorheen de verschillende tijdsvakken door dezelfde acteurs laat vertolken. Daarvoor had hij geen lagen verjongende make-up nodig: digitale ‘verjongingseffecten’ volstonden. Maar kwamen wel met een prijskaartje.

Het was dat prijskaartje dat ervoor zorgde dat The Irishman een lang productieproces kreeg, en dan nog een met een verrassende afloop. Normaalgezien zou Paramount de film in de zalen brengen. De studio trok echter de staart in nadat een belangrijke Mexicaanse geldschieter het project verliet wegens ‘te duur’. Waarop streaminggigant Netflix zich akkoord verklaarde om alle rekeningen van Scorsese te betalen met als officieel gecommuniceerde investering een prijskaartje van 195 miljoen dollar. Natuurlijk is het jammer dat een film als The Irishman door Netflix’ manoeuvre geen officiële biosrelease krijgt. Ironisch genoeg manoeuvreert Netflix omdat studio’s en financiers het economisch risico niet willen lopen voor bioscoopfilms die zich niet openlijk op ‘het jonge volkje’ richten. Waardoor je als filmliefhebber automatisch in een bluts en buil-omgeving terechtkomt.

Gelukkig weet Netflix dat het kwaliteit in huis heeft. Net als Roma vorig jaar en Marriage Story volgende maand, komt The Irishman wereldwijd ook in de bioscoop uit, zij het in beperkte release. Snel zijn is dus de boodschap voor wie de film in het groot, breed en lang wil zien dus. Je zal je je spurt alvast niet beklagen: zonder een perfecte film te zijn is dit wel degelijk meesterlijke cinema. Met genoeg scènes die je instant opnieuw wil bekijken of waarvoor een tweede visie helpt om alle finesses tot hun recht te laten komen. En je oren worden ook verwend: samen met Robbie Robertson selecteerde Scorsese een mooie selectie croonerhits die in connotatie met de beelden op het scherm vaak door merg en been gaan.

The Irishman is een van de sleutelfilms van 2019 én mastodontcinema om duimen en vingers bij af te likken. Merci Marty, merci.