Billy The Kid, Buffalo Bill, Jesse James … dat deze vuurwapens hanterende snoodaards ook in onze contreien bekend zijn heeft natuurlijk veel (zoniet alles) te maken met de folklore die levendig wordt gehouden door heel wat Hollywoodwesterns. Australiër Andrew Dominik (“Chopper”) laat de folklore rond de outlaw Jesse James echter voor wat die is, en baseert zich op een historisch accurate roman van Ron Hansen uit 1983 om het echte verhaal over zijn ondergang te vertellen. Het hoe en waarom van James’ daden komt in deze film niet aan bod: geïnteresseerden kunnen hiervoor onder meer terecht in het witwassende “Jesse James” (1939) met Tyrone Power in de titelrol.

Jesse James (Brad Pitt, die als producent de film op de rails hield) wordt anno 1881 geïntroduceerd als een opvliegende, moordlustige en achterdochtige psychopaat. Samen met zijn oudere broer Frank (Sam Shepard) en een paar ingehuurde krachten overvalt hij banken en treinen. Via zijn oudere broer (Sam Rockwell) krijgt de negentienjarige Robert Ford (Casey Affleck) de kans om Jesse te ontmoeten. Net wat Robert Ford wou, want de jonge snaak is al jaren gefascineerd door het leven van de outlaw. Een fascinatie en adoratie die zelfs homo-erotische trekjes aanneemt, al wordt dit laatste enkel maar gesuggereerd en nooit echt vermeld.

Wanneer James die adoratie niet beantwoordt (ook al laat hij hem wel toe tot zijn inner circle), slaat Fords obsessie om in afgunst en verraad. In een film met als titel “The Assassination Of Jesse James By The Coward Robert Ford” is het niet zo moeilijk te raden waar dat alles naar toe leidt. Al leidt het pad er niet rechtstreeks naar toe: de film belicht de laatste 2 levensjaren van James en laat zien hoe hij langs de ene kant het geweld beu is, maar gaat ook niet voorbij aan het feit dat zijn leven tot de laatste dag wordt gedicteerd door de wet van het geweld…

Andrew Dominik kiest voor een aanpak die het midden houdt tussen het revisionisme van Robert Altman en de sereniteit van Terence Malick. Wiegend graan, barre winterse landschappen, modderpoelen… ze zijn meermaals van de partij. Met z’n 158 minuten is de film wel een lange rit. Door het trage contemplatieve karakter voelt het zadelpijngewijs vaak zelfs aan dat de film nog langer duurt. Dat komt hoofdzakelijk omdat de film vaak lang stil staat bij scènes en situaties die op zich niets met de centrale verhaallijn te maken hebben. En het moeilijke productieproces (de film werd opgenomen in 2005, en kende een erg troebele postproductiefase) zit er ongetwijfeld vast ook voor iets tussen. Deze poëtische western met de lange naam is dus vooral voer voor volhouders, want ook al sleept het af en toe iets te lang aan, het blijft een fascinerend en historisch sterk onderbouwd epos. De scènes die volgen op de eigenlijke dood van Jesse James zijn trouwens ook niet te versmaden als ironische vingerwijzing naar de vergankelijkheid van roem.

Sper trouwens niet alleen je ogen open tijdens de marathonzit, maar spits ook de oren: de score van Nick Cave is ongekend mooi en mag gerust tot één van de beste soundtracks van 2007 worden gerekend. “The Assassination Of Jesse James By The Coward Robert Ford” heeft alles in huis om gestaag maar zeker uit te groeien tot een cultklassieker. Aan jou de keuze hoe snel je hem ontdekt.