“I love the smell of napalm in the morning.” Een zinsnede van luitenant-kolonel Killgore die qua filmische impact niet moet onderdoen voor Rhett Butlers “Frankly my dear, I don’t give a damn.” En die netjes vervat zit in Francis Ford Coppola’s geschiedschrijvende Apocalypse Now, gebaseerd op Joseph Conrads novelle Heart of Darkness uit 1902.

Waar die literatuurklassieker zich afspeelt in het toenmalige Kongo, verkassen Coppola en scenarist John Milius het gegeven naar Vietnam om zo de demonen van de verloren onschuld van de toenmalige Amerikaanse generatie in kaart te brengen, tegelijkertijd het Europees kolonialisme vervangend door Amerikaans interventionisme. Dit alles gezien door de ogen van kapitein Willard (Martin Sheen) die tijdens de Vietnamoorlog de opdracht aanvaardt om via de Nungrivier Cambodja binnen te varen en daar de op eigen houtje opererende en machtsgeil geworden Special Forces kolonel Kurtz (Marlon Brando) uit te schakelen. Het gevolg is een afdaling in de hel waar zelfs Dante jaloers zou op zijn, daar Willard meer dan eens met de neus op de waanzin van de oorlog wordt gedrukt.

Het ontstaan van Apocalypse Now is een sterk staaltje Hollywoodfolklore. Het was Milius’ idee om Conrads Heart of Darkness te gebruiken als leidraad voor een Vietnamfilm. Hij begon aan het script in 1969 en de bedoeling was dat George Lucas de film zou regisseren met een budget van amper twee miljoen dollar, in cinema vérité-stijl en met echte soldaten in de cast. Halverwege de voorbereidingen stortte Lucas zich echter op American Graffiti en werd hoe langer hoe meer duidelijk dat Coppola zich geroepen voelde het project over te nemen van Lucas, zeker nadat ook Milius de regie aan zich voorbij liet gaan. Van twee miljoen was al snel geen sprake meer: Coppola wikkelde zich rond het project als een boa constrictor rond een eekhoorn en trok in 1976 met heel veel geld, een omvangrijke crew en een ambitieuze cast naar de Filippijnen voor wat een opnameperiode van vijf maand moest worden, maar uiteindelijk meer dan een jaar in beslag zou nemen.

Oorzaken voor wat een van de meest tot de verbeelding sprekende opnames ooit zou worden waren er genoeg: Coppola’s megalomanie, sets die tijdens een orkaan tegen de grond gingen, Brando die op de set opdaagde als een larger than life dikkerd en zich moeide met het scenario, Sheen die werd opgetrommeld om de ontslagen Harvey Keitel te vervangen, Sheen die een hartaanval kreeg etc. De postproductieperiode was al even hectisch: de versie die in 1979 in Cannes werd getoond en er een gedeelde Gouden Palm won met Volker Schlöndorffs Die Blechtrommel was eigenlijk nog maar een werkprint. Kortom, een film die zich alleen al door de waanzinnige verhalen achter de schermen door elke rechtgeaarde cinefiele meerdere malen orgastisch kan laten bekijken. Het productieproces van de film werd in 1991 trouwens netjes gekaderd in de documentaire Hearts Of Darkness: A Filmmaker’s Apocalypse.

Los daarvan is Apocalypse Now ook verplichte kost als je geen jota geïnteresseerd bent in de verhalen achter de schermen. De zweterige teneur, onverwoestbare klassieke scènes met en zonder surfplank, een welhaast mythische cast en een hypnotiserende vertelstijl zorgen ervoor dat Apocalypse Now een onvervalste klassieker uit de zevende kunst is en blijft. Al haalt de film de eindstreep niet zonder kleerscheuren. Zo is de climax ietwat ongefocust en hangt de zwaarte van Brando’s vertolking tegen het eind als een donkere schaduw over de film.

Coppola bleef trouwens terugkeren naar Apocalypse Now: de versie die uiteindelijk de zalen haalde klokte af op bijna twee uur en een half en in 2001 bracht hij de langere Apocalypse Now Redux versie uit met een speelduur van 194 minuten. Die versie bevat heel wat materiaal dat destijds min of meer bewust was weggeknipt om de speelduur binnen de perken te houden of omdat Coppola er niet tevreden over was. De grootste toevoeging binnen die vijftig extra minuten is de scène die zich afspeelt op een Franse plantage – en die de rek wel wat uit de narratie haalt. Ook doet er een versie van 289 minuten de ronde. Deze First Assembly is meer een onofficiële videobootleg waarin zelfs de score van Carmine Coppola nog niet in geïntegreerd is. Eigenlijk meer een officieuze versie dus, en niet een die door Coppola is geclaimd. Is dat wel: de in 2019 uitgebrachte Apocalyse Now Final Cut met een speelduur van 183 minuten. Naar eigen zeggen Coppola’s favoriete versie die een deel van de Redux toevoegingen behoudt, zij het niet integraal. Zo is de plantagescène in deze versie terug substantieel ingekort.

Of hoe een film die eindigt op de tonen van The Doors’ The End zichzelf constant bleef heruitvinden. Manna en vergelijkingsmateriaal genoeg dus voor elke Coppola-o-fiel.